Louis Leon Thurstone
Louis Leon Thurstone (1887-yil 29-may — 1955-yil 30-sentyabr) psixometrik va psixofizika sohalarida amerikalik kashshof edi. U qiyosiy mulohaza qonuni sifatida tanilgan oʻlchovga yondashuvni oʻylab topdi va faktor tahliliga qoʻshgan hissasi bilan mashhur.[1][2] 2002-yilda nashr etilgan umumiy psixologiya soʻrovi sharhi Thurstonni Jon Garsiya, Jeyms J. Gibson, Devid Rumelxart, Margaret Floy Vashbern va Robert S. Vudvort bilan bogʻlangan 20-asrning eng koʻp tilga olingan psixologlari orasida 88-oʻrinni egalladi.[3]
Shaxsiy hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Louis Leon Thurstone Chikagoda, Illinoys shtatida, shved immigrant oilasida tugʻilgan. Thurstone dastlab 1912-yilda Kornel universitetida mashinasozlik boʻyicha magistrlik darajasini oldi. Thurstonga Tomas Edison laboratoriyasida yordam assistentlik taklif qilindi. 1914-yilda Minnesota universitetida ikki yil geometriya va chizmachilik boʻyicha oʻqituvchi sifatida ishlagandan soʻng, u Chikago universitetining psixologiya fakultetiga aspiranturaga oʻqishga kirdi (PhD, 1917). Keyinchalik Chikago universitetiga qaytib keldi (1924-1952) u yerda dars berdi va tadqiqot olib bordi; uning shogirdlari orasida DNK tuzilishini kashf etgan Jeyms Uotson ham bor edi.[4] 1952-yilda Shimoliy Karolina universitetida Chapel Xilldagi Thurstone psixometrik laboratoriyasini tashkil qildi.[5][6]
Faktor tahlili va intellekt ustida ishlash
[tahrir | manbasini tahrirlash]Thurstone, dastlab Alfred Bine tomonidan qoʻllangan Intellekt Test tizimidan farqli oʻlaroq, bugungi kunda ishlatiladigan IQ ballarining standartlashtirilgan oʻrtacha va standart ogʻishi ishlab chiqqan. U Thurstone shkalasini ishlab chiqish bilan ham tanilgan.[7]
Thurstonning faktor tahlilidagi ishi uni turli darajadagi shaxslarga ega boʻlgan mustaqil guruh omillari boʻlgan „Birlamchi aqliy qobiliyatlar“ (PMA) ga asoslangan intellekt modelini shakllantirishga olib keldi. U barcha psixometrik testlarning ballarini hisobga olgan va aqliy yosh sifatida ifodalangan yagona umumiy intellekt tushunchasiga qarshi chiqdi. 1935-yilda Thurstone EL Thorndike va JP Guilford bilan birgalikda Psychometrika jurnalini va shuningdek, Psixometrika jamiyatga asos soldi va 1936-yilda jamiyatning birinchi prezidenti boʻldi. Thurstonning omil tahlili usullariga qoʻshgan hissasi keyinchalik psixometrik faktor tuzilmalarini yaratish va tekshirishda qimmatli boʻlib chiqdi va WAIS va zamonaviy Stenford-Bine IQ testi kabi intellekt testlarida qoʻllaniladigan aqlning ierarxik modellariga taʼsir koʻrsatdi.[8]
Thurstone modelidagi 7ta asosiy aqliy qobiliyatlar ogʻzaki tushunish, soʻz ravonligi, raqamlar moslamasi, fazoviy vizualizatsiya, assotsiativ xotira, idrok etish tezligi va fikrlash edi.
Mukofot va unvonlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Thurstone koʻplab mukofotlarga sazovor boʻldi, jumladan: Eng yaxshi maqola, Amerika Psixologik Assotsiatsiyasi (1949); Shimoli- gʻarbiy universitetning yuz yillik mukofoti (1951); Geteborg universitetining faxriy doktori (1954). Thurston Amerika Psixologiya Assotsiatsiyasi prezidenti (1933) va Amerika Psixometriya Jamiyatining birinchi Prezidenti (1936) edi.[9]
Tanlangan asarlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Intellekt tabiati (London: Routledge. 1924)
- Kinofilmlarning oʻrta maktab oʻquvchilarining ijtimoiy munosabatlariga taʼsiri Rut C. Peterson va LL Thurstone, MacMillan, 1932-yil
- Kinofilmlar va bolalarning ijtimoiy munosabatlari Rut C. Peterson va LL Thurstone, MacMillan, 1933-yil
- Aql vektorlari. Prezidentning Amerika Psixologik Assotsiatsiyasi oldidagi nutqi, Chikagodagi yigʻilish, 1933-yil sentyabr (Psixologik sharh, 41, 1-32. 1934)
- Aql vektorlari (Chikago, IL, AQSh: Chikago universiteti matbuoti, 1935)
- Birlamchi aqliy qobiliyatlar (Chikago: Chikago universiteti matbuoti. 1938)
- Koʻp faktorli tahlil (Chikago: Chikago universiteti nashriyoti. 1947)
- Statistikaning asoslari (MacMillan: Norwood Press. 1925)
Maʼlumotnomalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „L.L. Thurstone (Indiana University)“. 2020-yil 19-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-sentyabr.
- ↑ „L. L. Thurstone“, A History of Psychology in Autobiography E. G. Boring: . Worcester, MA: Clark University Press, 1952 — 295–321-bet. (Wayback Machine saytida 2010-06-01 sanasida arxivlangan)
- ↑ Haggbloom, Steven J.; Warnick, Renee; Warnick, Jason E.; Jones, Vinessa K.; Yarbrough, Gary L.; Russell, Tenea M.; Borecky, Chris M.; McGahhey, Reagan; Powell III, John L. (2002). „The 100 most eminent psychologists of the 20th century“. Review of General Psychology. 6-jild, № 2. 139–152-bet. doi:10.1037/1089-2680.6.2.139.
- ↑ Isaacson, Walter. The Code Breaker. Simon & Schuster, 2021 — 392-bet. ISBN 978-1-9821-1585-2.
- ↑ Swedes in America (Benson, Adolph B.; Naboth Hedin. New York: Haskel House Publishers. 1969)
- ↑ „L. L. Thurstone Psychometric Laboratory (University of North Carolina)“. 2011-yil 5-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-sentyabr.
- ↑ Horst, P. (1955). „L. L. Thurstone and the Science of Human Behavior“. Science. 122-jild, № 3183. 1259–60-bet. Bibcode:1955Sci...122.1259H. doi:10.1126/science.122.3183.1259. PMID 13274085.
- ↑ „Louis Leon Thurstone, 1887–1955“. Individual Differences Homepage. 2003-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „L.L. Thurstone (Human Intelligence)“. 2020-yil 19-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 7-sentyabr.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Martin, O (1997). „Psychological measurement from Binet to Thurstone, (1900–1930)“. Revue de Synthèse (French). 118-jild, № 4. 457–93-bet. doi:10.1007/BF03181359. PMID 11625304.
{{cite magazine}}: CS1 maint: unrecognized language () - Thurstone, LL (1987). „Psychophysical analysis. by L. L. Thurstone, 1927“ (PDF). The American Journal of Psychology. 100-jild, № 3–4. 587–609-bet. doi:10.2307/1422696. JSTOR 1422696. PMID 3322058.
- Gulliksen, H (1968). „Louis Leon Thurstone, experimental and mathematical psychologist“. The American Psychologist. 23-jild, № 11. 786–802-bet. doi:10.1037/h0026696. PMID 4881041.
- Wolfle, D (1956). „Louis Leon Thurstone, 1887–1955“. The American Journal of Psychology. 69-jild, № 1. 131–4-bet. PMID 13302517.
- Horst, P (1955). „L.L. Thurstone and the science of human behavior“. Science. 122-jild, № 3183. 1259–60-bet. Bibcode:1955Sci...122.1259H. doi:10.1126/science.122.3183.1259. PMID 13274085.
- Andrich, D. (1978). „Relationships Between the Thurstone and Rasch Approaches to Item Scaling“. Applied Psychological Measurement. 2-jild, № 3. 451–462-bet. doi:10.1177/014662167800200319.
- Thurstone, L. L. (1927). „A law of comparative judgement“. Psychological Review. 34-jild, № 4. 278–286-bet. doi:10.1037/h0070288.
- Essays in Philosophy: by Seventeen Doctors of Philosophy of the University of Chicago Gordon: . Chicago: Open Court, 1929. OCLC 257229209.
- Thurstone, L. L.. The Measurement of Values. Chicago: The University of Chicago Press, 1974 — 47–58-bet. DOI:10.1037/h0060035. ISBN 978-0-226-80114-8. OCLC 5723850.