Lothar Berthold
| Lothar Berthold | |
|---|---|
| Tavalludi |
30-avgust 1926-yil |
| Vafoti |
12-sentyabr 2007-yil (81 yoshda) Berlin, Germaniya |
| Fuqaroligi | Germaniya va GDR |
Lothar Berthold (1926-yil 30-avgust — 2007-yil 12-sentyabr) — Sharqiy nemis marksistik-leninchi tarixchisi, universitet oʻqituvchisi va noshir edi. U, shuningdek, mamlakatning hukmron Sotsialistik birlik partiyasi („Sozialistische Einheitspartei Deutschlands“ / SED) rasmiysi edi. 1960-yillarda u siyosiy byuroning „Mafkura komissiyasi“ aʼzosi boʻlib, Sharqiy Germaniyaning asosiy akademik tarixchilari orasida eng sodiq va samarali targʻibotchilardan biri sifatida tanilgan. Uning nashrlari va qayta birlashgandan keyin siyosiy faoliyati Sharqiy Germaniya uslubidagi kommunizmga sodiqlikni aks ettirdi[1][2][3].
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Berthold 1914-yildan keyin Hindenburgda (Zabrze nomi oʻzgartirilgan) tugʻilgan. Hindenburg Yuqori Sileziyadagi muhim ishlab chiqarish shahri edi: 1921-yilgi plebissit uni tor farq bilan boʻlsa ham, asosan nemis tilida soʻzlashadigan shahar sifatida aniqladi. Lothar Bertholdning otasi bojxona xodimi bo‘lib ishlagan. Nisbatan yoshligida maktab yakuniy imtihonlarini (Abitur) tugatgandan soʻng, 1943/44-yillarda u Luftwaffenhelfer (boʻsh: „havo mudofaasi yordamchisi“) boʻldi. 1944-yilda u Milliy mehnat sxemasiga kiritildi. Yil oxiriga qadar u armiyaga chaqirilgan edi. U qisqa muddat natsistlar partiyasining aʼzosi boʻlgan[4]. Urush tugashi bilan, 1945-yil may oyida u allaqachon kichik ofitser darajasiga koʻtarilgan edi[1].
Urushning tugashi Sileziyaga sanoat miqyosidagi etnik tozalashni olib keldi, soʻngra chegaralar oʻzgardi. Berthold oʻzini Germaniyaning markaziy qismiga koʻchib oʻtdi, u hozir Sovet ishgʻol zonasi sifatida boshqariladi. Kommunistik partiyaga aʼzolik endi qonunga xilof emas edi va 1946-yilning boshida u qayta tiklanayotgan Germaniya Kommunistik partiyasining yosh aʼzosi boʻldi. U 1946-yil aprel oyida sotsialistik birlik partiyasining („Sozialistische Einheitspartei Deutschlands“ / SED) tashkil etilishiga olib kelgan munozarali partiyalarning birlashuvida faol ishtirok etdi va tezda oʻz partiyasiga aʼzolikni yangi birlashgan partiyaga imzoladi — bu faqat samarali boʻlsa ham[2]. Oʻrtoqlarning taʼkidlashicha, paydo boʻlayotgan Germaniya kommunistik davlatida amalga oshirilgan taʼlim islohotlari natijasida u deyarli darhol Jena shahridagi Fridrix Shiller universitetiga oʻqishga kirdi, u yerda 1946-1950-yillarda tarix, nemisshunoslik va falsafa boʻyicha tahsil oldi[4][1][2].
Ishlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]1963-yildan 1966-yilgacha Lothar Berthold mualliflar jamoasining kotibi boʻlib ishladi, unga Germaniya ishchi harakatining sakkiz jildlik tarixini tuzish va chop etish topshirildi. Loyihaning ahamiyati loyihani boshqarayotgan shaxs Walter Ulbrichtning kimligidan yaqqol koʻrinib turibdi, u oʻsha paytdagidek tarix olimi emas, balki birinchi partiya kotibi — milliy lider sifatidagi mavqei bilan mashhur. Shunday qilib, Berthold partiyaning tashviqot tuzilmasi markazida nafaqat maʼmur, balki kompilyator-muharrir va muallif sifatida ham ishlagan[2].
Bertholdning ikki jildlik tarjimai holida 1925-1933-yillardagi Kommunistik partiyaning qattiqqo‘l stalinchi rahbari, keyinchalik o‘n bir yil kamerada ushlanganidan so‘ng fashistlar tomonidan o‘ldirilgan Ernst Talmanning tarjimai holini alohida taʼkidlash joiz[5]. Oʻrtoqlar tarjimai holga katta siyosiy ahamiyatga ega boʻlishdi, bu esa Bertholdning Germaniya Demokratik Respublikasi Milliy mukofotini bir emas, balki ikki marta qoʻlga kiritishiga sabab boʻldi. Shuningdek, u koʻp yillar davomida „Ernst Thälmann memorial markazining doʻsti“ (im „Freundeskreis der Ernst-Thälmann-Gedenkstätte“) va Thälmann oʻtkazgan Sporthaus Ziegenhalsda (memorial-memorial) oʻtkazilgan tadbirlarda muntazam maʼruzachi sifatida faol ishlagan. Kommunistik partiyaning natsistlar oldidagi soʻnggi yigʻilishi 1933-yilda siyosiy plyuralizmni yopdi[2].
Mukofot va unvonlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- 1966 va 1979-yillarda: Germaniya Demokratik Respublikasining 1-darajali Milliy mukofoti
- 1963-yil: Bronzadagi Vatanparvarlik ordeni
- 1965-yil: Kumushdagi Vatanparvarlik xizmatlari uchun ordeni
- 1976-yil: 2-darajali Mehnat bayrogʻi
- 1986-yil: Silvdagi Xalqlar doʻstligi yulduzi
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Ilko-Sascha Kowalczuk. „Berthold, Lothar * 30.8.1926, † 12.9.2007 Historiker, Verlagsdirektor“. "Wer war wer in der DDR?". Ch. Links Verlag, Berlin & Bundesstiftung zur Aufarbeitung der SED-Diktatur, Berlin. Qaraldi: 19 iyul, 2022.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 „Nachruf für Professor Dr. Lothar Berthold 30. August 1926 – 12. September 2007“. Die Rote Fahne, Zentralorgan der Kommunistischen Partei Deutschlands, Berlin (2007-yil oktyabr). Qaraldi: 19 iyul, 2022.
- ↑ Heinz Schmidt. „Im Gedenken an Prof. Dr. Lothar Berthold“. Gruppe Kommunistische Arbeiterzeitung (KAZ), Nürnberg. Qaraldi: 19 iyul, 2022.
- ↑ 4,0 4,1 Lothar Berthold. Das Programm der KPD zur nationalen und sozialen Befreiung des deutschen Volkes vom August 1930. Karl Dietz Verlag, Berlin, 1956.
- ↑ Hermann Weber; Andreas Herbst „Thälmann, Ernst * 16.4.1886, † 18.8.1944“. "Handbuch der Deutschen Kommunisten:". Karl Dietz Verlag, Berlin & Bundesstiftung zur Aufarbeitung der SED-Diktatur, Berlin. Qaraldi: 19 iyul, 2022.