Livandagi tartibsizliklar (2011)
 | Bu maqola oʻzbek tilining imlo qoidalariga muvofiq yozilmagan. Qarang: VP:ORFO. (2023-06) |
2011-yilgi Livan gʻalayonlari, shuningdek, Livan Intifodasi sifatida ham tanilgan, Arab bahori[1] taʼsiri ostida Livanda sodir boʻlgan voqealar. Namoyishchilarning asosiy talabi Livandagi konfessionalizm siyosatiga qarshi qaratilgan siyosiy islohotlardan iborat edi. 2011-yil boshida norozilik namoyishlari boshlangan va yil oxiriga kelib deyarli pasaygan. Shuningdek, livanlik tarafdorlar va Asad raqiblari o‘rtasida mojaro kelib chiqdi va 2017-yil 28-avgustgacha davom etdi.
Siyosiy tizim
[tahrir | manbasini tahrirlash]Livan konfessionalizmning umumiy tamoyili ostidagi parlamentli respublika boʻlib, hukumatdagi oʻrinlar turli diniy jamoalar vakillari oʻrtasida oldindan ajratilgan konsotsiatsionizm shaklidir. Livan konstitutsiyasi Livan fuqarolarining parlamentni saylash huquqini kafolatlaydi, ammo 1970-yillarning oʻrtalaridan 1992-yilgi parlament saylovlarigacha fuqarolar urushi bu fuqarolarning huquqlarini amalga oshirishga toʻsqinlik qildi. Konstitutsiyaga koʻra, toʻgʻridan-toʻgʻri parlament saylovlari har 4 yilda bir marta oʻtkazilishi kerak. Oxirgi parlament saylovlari 2009-yilda, yangi hukumat tuzilishidan taxminan 6 oy oldin boʻlib oʻtdi. Parlament, oʻz navbatida, Livan har 6 yilda ikkinchi muddatga qayta saylanish huquqisiz prezident saylaydi. Namoyishlar boshlanishidan oldin oxirgi prezidentlik saylovlari 2008 yilda boʻlib oʻtgan. Prezident va parlament Bosh vazirni saylaydi. Livan siyosiy partiyalari 8 mart koalitsiyasi yoki 14 mart koalitsiyasi atrofida toʻplanadi. (Livanning progressiv sotsialistik partiyasi Valid Jumblatt goʻyoki mustaqil, lekin aslida 14 martdagi koalitsiyani tark etib, 8 mart koalitsiyasiga moyil).
Livan aholisi taxminan sunniy, shia va nasroniylarga boʻlingan (ularning aksariyati maronitlar). Demografik muammolar tufayli, yana dinlararo toʻqnashuvlar kelib chiqishi ehtimoli tufayli 1932-yildan beri Livan aholisini roʻyxatga olish oʻtkazilmagan. Oʻshandan beri hukumat Livan aholisining tarkibi haqida faqat taxminiy hisob-kitoblarni taqdim etdi.
2011-yildagi yangi hukumat
[tahrir | manbasini tahrirlash]Noroziliklar
[tahrir | manbasini tahrirlash]27-fevral kuni yuzlab livanliklar Livandagi mazhabviy siyosiy tizimga qarshi norozilik bildirish uchun poytaxt Bayrutdagi eski demarkatsiya chizig‘i bo‘ylab yurish qildi. Saidada tinch oʻtirish boʻlib oʻtdi.[2]
6 mart
[tahrir | manbasini tahrirlash]27-fevraldagi namoyishlar natijasida 8000 ga yaqin odam dunyoviy davlat qurishga chaqiruvchi „mazhablarni ag‘darish“ kampaniyasi doirasida Doradan Bayrutga yo‘l oldi. Xuddi shunday namoyishlar Baalbek va Saydada ham boʻlib oʻtdi.[3]
13 mart
[tahrir | manbasini tahrirlash]Aksiya 14-mart koalitsiyasi tomonidan uyushtirildi, unda bir necha yuz ming kishi 6 yil oldin Sidar inqilobi boshlanishini nishonladi. Aksiyaning asosiy shiorlari Hizbullohni qurolsizlantirish va oʻsha inqilob gʻoyalarini qoʻllab-quvvatlash edi.[4]
17 iyun
[tahrir | manbasini tahrirlash]17 iyun juma kuni Tripolida mazhablararo toʻqnashuvlarda 7 kishi halok boʻldi va 59 kishi yaralandi. Qurolli to‘qnashuvlar 2011-yilda Suriya noroziliklarini qo‘llab-quvvatlash maqsadida Jabal Mohsen (aholisi asosan Suriya rejimini qo‘llab-quvvatlagan alaviylar istiqomat qiladi) va Bob al-Tabbane (asosan sunniylar, Suriya muxolifatini qo‘llab-quvvatlovchi) tumanlarida jangarilar o‘rtasida o‘tkazilgan miting natijasida yuzaga kelgan.
26 iyun
[tahrir | manbasini tahrirlash]26 iyun kuni yuzlab odamlar yana Livan parlamenti binosi oldiga chiqib, Livan siyosiy tizimida konfessionalizm tamoyilini bekor qilishni talab qilishdi.[5]
Suriyadan bosqinlar (2011-2012)
[tahrir | manbasini tahrirlash]2011-yilning 5 va 6 oktyabr kunlari Suriya armiyasi Livanga qisqa muddatga bostirib kirdi (1 kishi halok boʻldi), bu esa Mikati hukumatida beqarorlikka olib keldi.
Suriya kuchlarining yangi bosqinlari 2011-yil dekabrida sodir boʻlib, livanliklar katta qurbonlar boʻlgan. Keyin suriyaliklar 2012-yil mart oyida Livanga (shuningdek Turkiya) bostirib kirishdi. Mart oyida Tripolida alaviylar va sunniylar o‘rtasidagi to‘qnashuvlardan tashqari, Suriya armiyasining Livanga bir qator bosqinlari Livandagi suriyalik aholining qo‘zg‘olon ko‘tarish xavfini oshirdi. Bu to‘qnashuvlar 2012-yilning may-iyun oylarida kuchayib, qurbonlar va yuzlab kishilar jarohatlandi.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Lebanese protest against sectarian political system“. Reuters (2011-yil 27-fevral). 2011-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 10-avgust.
- ↑ „Lebanese protest against sectarian political system“. Af.reuters.com (2011-yil 27-fevral). 2011-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 6-mart.
- ↑ http://www.dailystar.com.lb/article.asp?edition_id=1&categ_id=2&article_125693#axzz1G0xiKbQd
- ↑ „Архивированная копия“. 2007-yil 5-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 10-avgust.
- ↑ „Rally for secularism commences in Beirut“. www.nowlebanon.com (2011-yil 26-iyun). 2011-yil 28-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 26-iyun.