Liaoning

Liaoning provinsiyasi Xitoy Xalq Respublikasi shimoli-sharqiy viloyatlaridan biri. Liyadung yarimorolida joylashgan. Mingtaqadagi eng kichik, eng janubiy va aholi gavjum viloyat. Maydoni 145,900 kvadrat kilometr, aholisi- 42,592,407(2020). Markazi — Shenyang shahri. YaIM — 364 milliard $ga teng.

Joylashuvi

Liaoning asosan markaziy pasttekislikdan iborat boʻlib, uning markazida Shenyang joylashgan boʻlib, sharq va gʻarbda togʻ massalari bilan qoplangan. Sharqiy baland togʻlarning janubga yoʻnalishi Liaodong yarim orolini tashkil qiladi . Toʻrtta asosiy topografik mintaqa mavjud: markaziy tekisliklar, Liaodun yarim oroli, gʻarbiy baland togʻlar va sharqiy togʻ zonasi.

Iqlimi

Haroratning haddan tashqari oʻzgarishi va yogʻingarchilik miqdori qirgʻoqqa yaqinligi bilan farq qiladi. Dalian (Dairen), Liaodong yarim orolining janubiy uchida, yanvar oyining oʻrtacha harorati 23 °F (−5 °C), iyul uchun esa 74 °F (23 °C); Shenyang uchun, markaziy Liaoningda, tegishli oʻrtacha haroratlar 10 °F (-12 °C) va 77 °F (25 °C) ni tashkil qiladi. Dalianda 200 ga yaqin sovuqsiz kunlar, Shenyangda esa yiliga 160 dan 180 gacha sovuqsiz kunlar mavjud. Umuman olganda, Liaoningda yogʻingarchilik miqdori janubi-sharqdan shimoli-gʻarbga qarab doimiy ravishda kamayadi. Yillik oʻrtacha yogʻin miqdori 2 dan 40 dyuymgacha (50 dan 1000 mm gacha), uning toʻrtdan uch qismi iyun va sentyabr oylariga toʻgʻri keladi va dekabrdan fevralgacha deyarli yoʻq. Yozgi yomgʻir tez-tez kuchli boʻladi, lekin hamma joyda bahorgi yogʻingarchilikning etishmasligi ekinlarni suvsiz qoldirishga intiladi.

Liaoning iqtisodiyoti

Liaoning iqtisodiyoti shimoliy -sharqdagi eng kuchli va Xitoyning eng kuchli viloyat iqtisodlaridan biri hisoblanadi . Liaoning — mamlakatning asosiy sanoat viloyatlaridan biri. Liaoningdagi yuqori darajadagi rivojlanishning sabablaridan biri 1949 yildan beri hukumat davrida kiritilgan investitsiyalar va 1896-1945-yillar davomida, asosan, yaponiyaliklar tomonidan kiritilgan muhim xorijiy investitsiyalar asosidagi kapitallashuvning yuqori darajasidir.

Qishloq, oʻrmon xoʻjaligi va baliqchilik

Liaoningdagi qishloq xoʻjaligidagi yutuqlar sanoat rivojlanishidan koʻra kamroq ajoyib edi. Buning bir qancha sabablari bor. Sanoatga investitsiyalar har doim qishloq xoʻjaligiga qaraganda ancha ogʻirroq boʻlgan. Viloyatning Yaponiya bosqichidan qolgan merosi qishloq xoʻjaligida sanoatga qaraganda ancha kam qimmatli edi. Liaoning, shuningdek, bahorgi qurgʻoqchilik kabi tabiiy ofatlardan va koʻp joylarda etishtirishning samarasiz usullaridan aziyat chekmoqda, bu esa qishloq xoʻjaligi hosildorligini pasaytiradi. Sanoatda ish bilan taʼminlash uchun alohida imkoniyatlar, shuningdek, bunga yoʻl qoʻymaslik uchun ishlab chiqilgan siyosatga qaramay, qishloq xoʻjaligini eng yaxshi ishchi kuchidan mahrum qiladi. Shunga qaramay, Liaoningning koʻp qismida topografiya tuproqlari va hatto iqlimi qishloq xoʻjaligi uchun juda qulay va fermer xoʻjaliklarini mexanizatsiyalash, sugʻorish va kimyoviy oʻgʻitlash darajasi Xitoy standartlari boʻyicha yuqori. Liaoning hozir gʻalla eksport qilmoqda, ammo u hali ham oziq-ovqatning katta qismini import qilishi kerak. Oʻrmonlar tijorat yogʻochlarini tayyorlashni qoʻllab-quvvatlaydi, biroq oldingi haddan tashqari ekspluatatsiya tufayli etuk qari daraxtlarni etkazib berish cheklangan va bu manbalardan yogʻoch ishlab chiqarish kam. Biroq, 1949-yildan buyon kuchli va keng koʻlamli oʻrmonlarni qayta tiklash ishlari olib borilmoqda. Viloyatning umumiy oʻrmonli maydonlarining yarmidan koʻpi hozir ushbu oʻrmon plantatsiyalaridan iborat boʻlib, ular Liaoning yogʻochsozlik sanoatini qoʻllab-quvvatlaydi.

Resurslar

Liaoning viloyati mineral resurslarga, xususan, temir rudasi va koʻmirga boy . Liaoning temir javhari koʻp qismi Shenyang janubidagi uchburchak maydonda toʻplangan . Bu rudalar odatda oson qazib olinadi, lekin sifati nisbatan past; yanada sifatli rudalar viloyatning shimoli-sharqiy qismida uchraydi. Koʻmir koʻproq tarqalgan va uning tarqalishi qisman temirga toʻgʻri keladi. Koʻmir shimolda, sharqda va janubi-sharqda va Shenyangning gʻarbiy qismida uchta asosiy hududda ekspluatatsiya qilinadi. Fushun, Shenyangning sharqida va Fuxin, gʻarbiy tomonda, Xitoyda ikkita eng muhim kolliyer bor. Ikkalasi ham yaponlar davrida ekspluatatsiya qilingan, ammo kommunistlar hokimiyatga kelganidan beri kengaytirilgan. Yoqilgʻi sifatida va eritishda foydalanishdan tashqari, koʻmir Liaoningda sintetik neft ishlab chiqarish uchun ishlatiladi . Neft, shuningdek , Fushun hududida va gʻarbiy Liaoningda, odatda koʻmir qatlamlari ustida joylashgan neft slanetslaridan ishlab chiqariladi . 1960-yillarning oxirida birinchi marta oʻzlashtirilgan Liao daryosi neft koni Xitoyning quruqlikdagi eng yirik ishlab chiqaruvchilardan biriga aylandi. Liaoning yirik mintaqaviy elektr energiyasi ishlab chiqaruvchisi hisoblanadi . Buning katta qismi Shenyang, Dalian va boshqa shaharlardagi yirik koʻmir issiqlik stansiyalari tomonidan ishlab chiqariladi, ammo ortib borayotgan ulush gidroelektr energiyasidan iborat. Liaoning mahsulotining bir qismini qoʻshni viloyatlarga eksport qiladi.

Taʼlim

Liaoningning iqtisodiy rivojlangan jamiyati muhim taʼlim va ilmiy resurslarni ishlab chiqdi. Maʼlumotlarga koʻra, 21-asr boshlariga kelib toʻqqiz yillik majburiy taʼlim bilan qamrovi shahar va qishloqlarda aholining 100 foiziga yetgan. Viloyatda 60 dan ortiq oliy oʻquv yurtlari, kollejlar va boshqa oʻrta taʼlimdan keyingi taʼlim muassasalari mavjud. Dalian texnologiya universiteti (1949) va Dalian dengiz universiteti (1953) va Shenyangdagi Shimoli-sharqiy universiteti (1923) diqqatga sazovordir. Biroq, taʼlim tizimidagi umummilliy islohotlar oʻqish, toʻlovlar va uy-joy uchun yuqori xarajatlarga olib keldi, bu esa kam taʼminlangan ishchi oilalardan boʻlgan odamlarning kollejda taʼlim olishlarini qiyinlashtirdi.

Adabiyotlar roʻyxati

Frenk Endryu Liming Viktor C.Falkenxaym Britannica ensiklopediyasi muharrirlari.