Ksenofan Kolofonlik
| Ksenofan | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi | mil. avv. 560 |
| Vafoti | mil. avv. 478 |
Ksenofan (Xenophanes) Kolofonlik (miloddan avvalgi 580—577, Kolofon, Kichik Osiyo — miloddan avvalgi 490—485, Eleya, Janubiy Italiya) — yunon faylasufi, shoir. Eleya maktabining asoschisi. Tafakkur, ong, sezgi — hammasi moddiy ekanligini aytgan. Ksenofan Xudoni inson qiyofasida tasvirlashni va yunon dinidagi koʻpxudolikni tanqid qilgan[1]. Ksenofan shoir sifatida oʻzining tanqidiy uslubi, satiralar, sheʼrlar yozishi bilan mashhur boʻlgan. Shuningdek, Ksenofan oʻzining jamiyatining sport gʻalabalari, anʼanaviy qadriyatlarini tanqid qiluvchi elegik sheʼrlar yozgan. Ksenofanning sheʼrlari saqlanib qolmagan. Faylasuflar va adabiyotshunoslarning iqtiboslarida Ksenofanning ayrim asarlaridan parchalarigina saqlanib qolgan.
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Diogen Laertiusning xabar berishicha, Ksenofan hozirgi Turkiyaning Ioniyada bir paytlar mavjud boʻlgan Kolofon shahrida tugʻilgan[2].
Maʼlumotlarga koʻra, Ksenofan 25 yoshida oʻz vatanini tark etgan, soʻngra 67 yil boshqa yunon yurtlarida yashab, 92 yoshidan keyin vafot etgan sayyor shoir boʻlgan[2]. Qadimgi keltirilgan maʼlumotlarda Ksenofanning oʻgʻillarini dafn qilgani qayd etilgan boʻlsa-da, Ksenofan yoki Ksenofanning oilasi haqida ishonchli biografik maʼlumotlar kam[2].
Falsafasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ijtimoiy tanqidchi sifatida Ksenofan simpoziumda toʻgʻri xulq-atvor haqida sheʼrlar yozgan va sportchilarning madaniy ulugʻlanishini tanqid qilgan[3]. Ksenofan ilohiy tabiat haqidagi tushunchani isloh qilishga intilgan[3]. Ksenofan bulutlar va kamalaklarning paydo boʻlishi kabi hodisalarga tushuntirishlar yaratgan[3], oʻz davrining anʼanaviy diniy qarashlarini inson prognozlari sifatida satiriklashtirgan[4].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Lesher 1992, s. 3-4.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Lesher 2019.
- ↑ Johansen 1999, s. 49.
 | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |