Komo
Komo (bakomo) — Kongo hududida, Kisangani viloyatida yashovchi xalq. Aholisi (babira) va lombi (balombi) xalqlari bilan birgalikda 1998-yilda taxminan 500 ming kishini tashkil etar edi. Bantu tillari tarkibiga kiruvchi tillar — Komo, Kingvana. Benue-Kongo oilasi (Til xaritasi).
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]XIX-asrning birinchi yarmida ular Bunyoro shtatidan (zamonaviy Uganda) zamonaviy hududlarga koʻchib oʻtdilar.
Kasb-kori
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ular qoʻlda koʻchma dehqonchilik bilan shugʻullanadilar (banan, manoks, yeryongʻoq, sabzavot, meva, qandqamish, paxta, lalmikor yerlarda joʻxori va makkajoʻxori). Ovchilik keng tarqalgan boʻlib, unda koʻpincha toʻr va tuzoqlardan foydalaniladi. Baliqchilik, terimchilik, qoʻy-echki boqish bilan ham shugʻullanadilar. Kulolchilik, yog‘och o‘ymakorligi — niqob yasash, kulbalar devoriga bezak yasash, ajdodlar haykalchalari va boshqalar kabi anʼanaviy hunarmandchilik o‘z ahamiyatini yo‘qotmoqda.
Ijtimoiy tashkilot va turmush tarzi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Gumuz, Kwama people va Uduk people[1] etnik guruhlarini oʻz ichiga oladi.
Qishloqning boshida oqsoqollar kengashi mavjud. Katta anʼanaviy oila, patrilineal qarindoshlik hisobi, koʻpxotinlilik yoʻqoladi. Gumuzlar orasida almashuv nikohlari keng tarqalgan, masalan, otaning akasining qizi bilan. Kvamalar opa-singillar almashinuvini afzal koʻradilar, lekin toʻlovdan ham foydalanadilar, Uduklar esa ayirboshlash nikohidan ham, qullik hisoblangan toʻlovdan ham butunlay voz kechgan[1]. Oʻgʻil bolalar (nkumbi) va qizlar (elima) uchun nasl marosimlari mavjud[2].
Din
[tahrir | manbasini tahrirlash]Anʼanaviy eʼtiqodlar. Dunyo yaratuvchilarga (Muungu) va demiurglarga (Nkya) ishonish. Astral afsonalar mavjud. Qishloq xoʻjaligi va ov boshlanishidan oldin, ruhlarga qurbonliklar keltirish bilan marosimlar oʻtkaziladi. Sehrga ishonish ham mavjud. Aholining bir qismi katoliklar (asosan shahar aholisi)[3].
Til
[tahrir | manbasini tahrirlash]Komo tili lotin tilida yozilgan: A a, B b, Bh bh, C c, D d, Dh dh, E e, Ɛ ɛ, G g, Gb gb, I i, J j, K k, Kp kp, L l, M m, Mb mb, Mp mp, N n, Nd nd, Ng ng, Ngn ngb, Nj nj, Nk nk, Nkp nkp, Ns ns, Nt nt, Ny ny, O o, Ɔ ɔ, P p, Ph ph, S s, T t, U u, Y y[4].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 James, Wendy (1975). "Sister-Exchange Marriage". Scientific American 233 (6): 84–94. doi:10.1038/scientificamerican1275-84. ISSN 0036-8733. http://www.nature.com/doifinder/10.1038/scientificamerican1275-84. Qaraldi: 2020-08-26.Komo]]
- ↑ Lvova, 1999. S. 253
- ↑ Grottanelli, 1947. P. 71
- ↑ Komo: Bedunduande nyɔngɔ nɛsu boni?, Lubutu, 1986.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Винокуров Ю. Н. Заир. Исторический очерк // Африка: энциклопедический справочник. Т.2. К-Я. — М.: Советская энциклопедия, 1987. С. 536.
- Винокуров Ю. Н., Орлова А. С., Субботин В. А. История Заира в новое и новейшее время / Институт Африки РАН. — М.: Главная редакция восточной литературы, Наука, 1982. С. 58.
- Львова Э. С. Комо // Народы и религии мира / Глав. ред. В. А. Тишков. М.: Большая Российская Энциклопедия, 1999. С. 253.
- Республика Заир (справочник). — М.: Главная редакция восточной литературы, Наука, 1984.
- Южанин А. Г. Независимое государство Конго // Африка: энциклопедический справочник. Т.2. К-Я. — М.: Советская энциклопедия, 1987, С.233.
- Corfield, F.D. (1938): The Koma. Sudan Notes and Records 21: 123—165.
- Grottanelli, V.L. (1947): Burial among the Koma of Western Abyssinia. Primitive Man 20(4): 71-84.
- Thomas, John P. 1992. Tone in Komo // Work Papers of the Summer Institute of Linguistics, University of North Dakota 36: 71-160.
- Thomas, John P. 1992. A morphophonology of Komo: non-tonal phenomena // M.A. thesis, University of North Dakota. P. 61.