Ko'zgu va maymun
.jpg)
„Koʻzgu va maymun“ — I. A. Krilovning ertagi boʻlib, 1815-yildan kechiktirmay yozilgan[1]. 1816-yil 2-yanvarda yozuvchi uni Xalq kutubxonasi majlisida oʻqib chiqdi[2]. U birinchi marta 1816-yilda „Vatan oʻgʻli“ jurnalida boshqa nom — „Maymun va koʻzgu“[2] bilan nashr etilgan. D. G. Belinskiy bu ertakni ham satirik, ham sheʼriy asarlar turkumiga kiritadi[3].
Mazmuni
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ertakning syujeti maymun va ayiq oʻrtasidagi dialog atrofida qurilgan[4]. Oynada oʻzining qiyshayganini koʻrgan maymun oʻzini tanimadi. U oʻzining „gʻiybatlarini“ bunday „mijjatlari va sakrashlari“ uchun qoralaydi va oʻzini koʻzguda aks ettirganini tushunmaydi[5]. Maymun oʻziga tashqaridan qaray olmaydi. Ayiq nafaqat maymunning suhbatdoshi, balki axloqning ovozi hamdir[6]. Muallif shunday xulosa qiladi:
. . . Hech kim satirada o'zini tan olishni yoqtirmaydi[7].
Tadqiqotchilarning taʼkidlashicha, P. A. Vyazemskiy Krilovning 50 yilligini nishonlash munosabati bilan „Yarim asr quvonchiga …“ sheʼrida „Oyna va maymun“ ertagining oxirgi satrlariga ishora qiladi. Shoir deganlaridek, illat uchun hukm qilingan bir qahramon oʻsha illat bilan boshqa qahramonga eʼtibor qaratadi[8][9].
Tarbiyaviy ahamiyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]"Maymun va koʻzoynak" ertagining axloqi shundaki, koʻpincha johil, ilmda cheklangan, ahmoq odamlar biron bir narsani uning haqiqiy qiymati va ahamiyatini tushunmasdan hukm qiladilar. Shu bilan birga, johillar oʻzlari tushuna olmagan narsalarni qoralab, tanqid qiladilar. Ular oʻzlarini boshqalardan koʻra aqlliroq deb bilishadi va hamma narsani tushunishlariga aminlar, garchi aslida bunday emas. Maqol „Maymun va koʻzoynak“ ertagidan „Ish ustasidan qoʻrqadi“ maqolining hikmatini ilgʻash mumkin. U yoki bu masalani tushunish uchun siz baʼzi bilimlarga ega boʻlishingiz kerak (yoki hatto professional boʻlishingiz kerak). Agar biror kishi maʼlumot va tajribaga ega boʻlmasa, u muayyan masala boʻyicha mutaxassislarga murojaat qilishi mumkin[10].
Ommabop ifoda
[tahrir | manbasini tahrirlash]Masal matnidan jozibali ibora tugʻildi:
Boshqalarning g'iybatini qilguncha o'zingga bir boq?[6],
Undan xulosa, siz oʻzingizga tashqaridan qarashingiz kerak, birinchi navbatda oʻzingizga, keyin esa boshqalarga eʼtibor berishingiz kerak[11].
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Krilov I. A. „Oyna va maymun“. Matn Arxivnaya kopiya
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Н. Л. Степанов. Хронологический указатель басен“. 2017-yil 1-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 17-iyun.
- ↑ 2,0 2,1 Stepanov N. L. Kommentarii: I. A. Krilov. Zerkalo i Obezyana // I. A. Krilov. Polnoe sobranie sochineniy. M.: Gos. izd-vo xudoj. lit., 1945—1946. T. 3. — S. 457—458.
- ↑ Belinskiy V. G. Ivan Andreevich Krilov / Vzglyad na russkuyu literaturu. Sovremennik. M.: 1981. 502 s.
- ↑ I.A.Krilov. ko'zgu va maymun (rus tili), 1982 — 368-bet.
- ↑ Krilov I. A. Zerkalo i Obezyana // I. A. Krilov. Polnoe sobranie sochineniy. M.: Gos. izd-vo xudoj. lit., 1945—1946. T. 3. — S. 109
- ↑ 6,0 6,1 Крылов И. А. Зеркало и Обезьяна // И. А. Крылов. Полное собрание сочинений. М.: Гос. изд-во худож. лит., 1945—1946. Т. 3. — С. 109
- ↑ Крылов И. А. Зеркало и Обезьяна // И. А. Крылов. Полное собрание сочинений. М.: Гос. изд-во худож. лит., 1945—1946. Т. 3. — С. 109
- ↑ Ivinskiy D. P. Iz kommentariya k stixam kn. P. A. Vyazemskogo na yubiley I. A. Krilova // Literaturovedcheskiy jurnal. — 2019. — № 46. — S. 130—148
- ↑ Nikolyukin A. N. Krilovskoe slovo v ustax russkix pisateley // Literaturovedcheskiy jurnal. 2019. № 46. — S. 185—189
- ↑ „Мораль басни "Мартышка и очки"“.
- ↑ „Костёр сатиры(к 250-летию И. А. Крылова)“. 2021-yil 1-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 17-iyun.