Klemens Lortet
| Klemens Lortet | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
17-sentyabr 1772-yil Fransiya |
| Vafoti |
15-aprel 1835-yil (62 yoshda) Oullins qabristoni |
| Fuqaroligi | Frantsiya |
| Kasbi | Botaniki, tabiatshunos |
| Turmush oʻrtogʻi | Jan-Pyer Lortet (1756-1823) |
| Bolalari | Per Lortet (1792-1868), Lui Lortet (1836-1909) |
| Otasi | Per Richard (1741-1815) |
| Onasi | Jan Gondret (1750-1826) |
Klemens Lortet (1772-yil 17-sentyabr– 1835-yil 15-aprel) — fransuz botanigi va tabiatshunosi. U 1823-yilda Parij Linney jamiyatining a’zoligiga qabul qilingan va Lion shahridagi Linney botaniklar jamiyatiga asos soladi, Klemens bu jamiyatni mashhur botanik Jovanni Balbis bilan birgalikda tashkil qilgan[1].
Hayoti va faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Klemens Lortet ipak bo‘yovchisi Pyer Richard (1741-1815) va Janna Gondret (1750-1826)ning qizi edi. U otasi sababli ilm-fanga yoshligidanoq qiziqish bildirgan va botanika hamda tabiatshunoslik fanlariga mehr qo'ygan. 1791-yilda Klemens Jan-Pyer Lortetga turmushga chiqdi va ularning Pyer Lortet ismli o‘g‘li dunyoga keldi[2].
Lionning 1793-yilgi qamali davrida yosh o‘g‘li Per hali chaqaloq bo‘lgan vaqtda Klemens o‘z hayotini xavf ostiga qo‘yib, har ikki tomon yaradorlariga, ya’ni qirollik tarafdorlariga ham, inqilobchilar-yakobinchilarga ham yordam ko‘rsatdi. Uning bu qahramonligi ko‘plab insonlar hayotini saqlab qolishga yordam berdi[3].
1803-yilda Klemens tabiatshunoslikka chuqur qiziqish bildirgan holda, mashhur shifokor va botanik Jan-Emmanuel Gilibertdan maslahat so'raydi. Gilibert unga botanika bilan shug‘ullanishni, Lion bog‘ida o‘simliklar yetishtirishni va uning darslariga qatnashishni tavsiya qiladi. Bu hamkorlik natijasida Klemens mineralogiya va botanika sohalarida yetuk tabiatshunos bo‘lib yetishadi. U o'z davrining taniqli botaniklari Noel-Antuan Aunier, Jorj Roffavier va keyinchalik Jovanni Battista Balbis bilan ilmiy hamkorlik qiladi[4].
1823-yilda Klemens Parij Linney jamiyatining faxriy a’zosi etib saylandi. U shuningdek, Lion shahridagi Linney jamiyatining ham asoschilaridan biri edi. Lortet ilmiy faoliyati davomida biror-bir jurnal maqolasi chop etmagan bo‘lsa-da, uning qo‘lyozmalari ilmiy hamjamiyat tomonidan e’tiborga olinib, saqlangan[5].
Ilmiy merosi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Klemens Lortetning xotirasiga atalgan o‘simliklar taksonlari mavjud bo‘lib, ulardan biri L’Hieracium lortetiae (Lyon flora tizimidagi Asteraceae oilasiga mansub o‘simlik)dir. Ushbu o‘simlik Pilat tog‘larida Lortet tomonidan topilgan[6]. Shuningdek, 1847-yilda Nikolya Sharl Seringe tomonidan yaratilgan Lortetia turkumi ham uning xotirasiga bag‘ishlangan[7]. Klemensning ilmiy merosi uning oilasida davom etgan, Pyer Lortet va uning o‘g‘li Lui Lortet mashhur shifokor va botaniklar sifatida tanilgan[8].
Xotirasini abadiylashtirish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Klemens Lortetning ilmiy ishlari, garchi rasmiy nashrlar shaklida bo‘lmasa ham, uning zamondoshlari tomonidan yuksak baholangan. Lion shahrida joylashgan kutubxona 2017-yildan beri uning nomi bilan ataladi. Bu, Lortetning ilm-fanga qo‘shgan hissasini e’tirof etish va uning xotirasini abadiylashtirish maqsadida amalga oshirilgan[9].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Linnaean Societies in France“. Linnaean History (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „The Richard Family Tree“. Genealogy Info (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „The Siege of Lyon“. Lion History (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „Botanists of the 19th Century“. Botanical Archives (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „Clémence Lortet: Unpublished Works“. France Botanique (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „L’Hieracium lortetiae in French Flora“. French Flora (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „The Lortetia Genus“. Passifloraceae Database (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „The Lortet Family Legacy“. Lortet Family Archives (2024-yil 9-avgust).
- ↑ „Clémence Lortet Library“. Lyon Libraries Network (2024-yil 9-avgust).