Kontent qismiga oʻtish

Irma Grese

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Irma Grese ( 1923-yil 7-oktabr - 1945-yil 13-dekabr) Ikkinchi Jahon urushi paytida u Ravensbryuk kontslageri, Osventsim kontslageri va Bergen-Belsen kontslageridagi taxminan 30 000 ayol ishchi uchun mas'ul boʻlgan.

22 yoshida qatl etilgan Grese 20-asrda Britaniya qonunchiligiga binoan sud oldida vafot etgan eng yosh ayol edi. Osvensim mahbuslari unga „Osventsim Gienasi“ („die Hyäne von Auschwitz“) laqabini berishdi[1][2][3][4].

Dastlabki yillar va oila

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Irma Elizabet Ilse Ida Grese 1923-yil 7-oktabrda sut ishchisi Berta Grese va Alfred Grese oilasida tugʻilgan. Irma besh farzandning uchinchisi edi (uch qiz va ikki oʻgʻil). 1936-yilda uning onasi Berta Grese oʻz joniga qasd qildi. Otasi uning bar egasining qizi bilan munosabati haqida bilib qolgach, u xlorid kislota ichib vafot etgan. Tarixchi Pyotr Vronskiy otasi Alfred Grese 1937-yilda natsistlar partiyasiga qoʻshilgan[5][6] va 1939-yilda yana turmushga chiqqan, deb taxmin qilgan[7].

Irmaning singlisi Xelene Grese, Irmaning sudida, boshlangʻich maktabda, „[Irma] qizlar janjallashib, janjallashganda hech qachon jang qilishga jur'at etmagan, lekin u qochib ketgan“[8]. Irma 1938-yilda 15 yoshida maktabni tashlab, SS sanatoriysida hamshira yordamchisi boʻlib ishlagan, ammo oʻz guvohliklariga koʻra, u hamshiralik taʼlimini olmagan va keyin sut doʻkonida ishlay boshlagan, keyin ish topishga harakat qilgan. hamshira sifatida, lekin uni topa olmadi.

Kontslager qoʻriqchisi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻsmirlik yillarida Grese, opa-singillari singari, yosh qizlarning yosh ishchilar qanoti boʻlmish nemis qizlar uyushmasiga aʼzo boʻlishni xohladi, ammo otasi buni taqiqladi[9]. Uning 18 yoshga toʻlishidan oldin, ayollardan iborat kontslager Ravensbryuk yaqinidagi SS ayollar yordamchi oʻquv bazasiga koʻchib oʻtdi[8]. Taʼlimdan soʻng u Ravensbryukda koʻngilli boʻlib ishlay boshladi.

Grese tez orada Osventsim-Birkenauda qoʻriqchi lavozimiga koʻtarildi. U 1942-yilda Ravensbryuk kontslagerida Aufseherin (vasiy yoki vasiy) boʻldi va 1943-yil mart oyida Osventsim-Birkenauga koʻchirildi; Oʻsha yili u SS atrofida ishtirok etishiga qarshi boʻlgan otasi bilan janjallashdi va uni uydan haydab yubordi[10].

1943-yil mart oyida oʻqishni tugatgandan soʻng, u 1944-yil may oyidan Osventsim-Birkenaudagi ayollar lageriga joylashtirildi va 30 000 ga yaqin ayol mahbuslarni nazorat qildi. 1944-yil oxiriga kelib u asosiy lagerdagi erkak mahbuslar bilan ikkita blokni boshqargan. Oʻsha yilning oxiriga kelib, katta boshliq va lagerdagi ikkinchi eng yuqori martabali ayol sifatida u 30 000 ga yaqin yahudiy mahbuslar uchun mas'ul edi. 1944-yilda u Rapportfürerin darajasiga koʻtarildi, bu ayol kontslager qoʻriqchilari uchun mumkin boʻlgan ikkinchi darajali.

Grease Osventsimdagi gaz kameralari uchun mahbuslarni tanlashda ishtirok etdi[11].

1945-yil boshida Grese mahbusni Osventsimdan Ravensbryukka evakuatsiya qilishda hamrohlik qildi. 1945-yil mart oyida u Ravensbryukdan koʻp sonli mahbuslar bilan Bergen-Belsenga bordi[11]. Grese 1945-yil 17-aprelda Britaniya armiyasi tomonidan qochib qutulmagan boshqa SS xodimlari bilan hibsga olindi[12] va qolgan lager xodimlari bilan birga barcha jasadlarni chiqarib, ommaviy qabrlarga koʻmishga majbur boʻldi. 17-mayda Grese Celle qamoqxonasiga olib ketildi. 13-sentabr kuni u Lüneburgdagi qamoqxonaga oʻtkazildi.

Urush jinoyatlari boʻyicha sud

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Irma Grese va SS-Hauptsturmführer Jozef Kramer 1945-yil avgustda Celle qamoqxonasida

Grese Belsen ishida urush jinoyatlarida ayblangan 45 kishi orasida edi. U tinglovlarning birinchi davrida (1945-yil 17-sentabr - 17-noyabr) sudlangan va mayor L. Krenfild tomonidan taqdim etilgan. Lüneburgda tinglovlar Britaniya harbiy qonunchiligi asosida mahbuslarga nisbatan muomalaga doir 1929-yil Jeneva konventsiyasidan kelib chiqqan ayblovlar asosida boʻlib oʻtdi. Unga qoʻyilgan ayblovlar mahbuslarga yomon munosabatda boʻlish va lagerlarda qamalganlarni oʻldirish boʻyicha edi[13]. Milliy sotsialistik kontslagerlarda ishlagan boshqa barcha ayol soqchilar singari, ayblanuvchi SS yordamchi shtabining aʼzosi edi.

16 va 17-oktabr kunlari Irma Grese shohsupaga chaqirildi. Har bir sudlanuvchiga ayblanuvchi nomidan guvohlik bera oladigan guvohni oldindan belgilashga ruxsat berildi. Grese oʻzining singlisi Helen haqida qaror qildi. Keyin Grese prokurorning savollariga javob berishi kerak edi. Irma Grese tashqi koʻrinishi va yoshligi tufayli sud jarayonida xalqaro ommaviy axborot vositalarining diqqat markazida boʻlgan. Sudda u quyidagicha koʻrsatma berdi:

Bu jarayonda Grese toʻquv fabrikasida tayyorlangan qamchini batafsil tushuntirib berdi. U qoʻl uzunligida boʻlib, barmoq qalinligidagi bir-biriga bogʻlangan uchta ipdan iborat edi. Oq shishadan yasalgandek koʻrinishi uchun shaffof sellofandan qilingan. Uning oxirida ortiqcha oro bermay sim bor edi va rangli boncuklar tutqichga biriktirilgan.

Uni ayblayotgan polkovnik Bekxaus sudda u haqida shunday dedi: “Va bu lagerda (Osvensim) javobgarligi maʼlum boʻlmagan bironta ham vahshiylik yoʻq. U muntazam ravishda gaz kamerasi saylovlarida qatnashgan, oʻzboshimchalik bilan jazolangan va Belsenga borganida ham oʻzgarmagan. "

Bir necha mahbus ayol otib oʻldirilgan va u soqchilarga shunday buyruq bergani aytiladi. Dr. Aytishlaricha, u muntazam ravishda Mengele saylovlarida qatnashgan va mustaqil ravishda kichikroq tanlovlar qilgan. U muntazam ravishda mahbus ayollarni kaltaklagan, koʻpincha oʻlgan yoki oʻzi 25-blokga olib kelingan. Jarohatlangan mahbuslar gaz bilan yoqib yuborilguncha u yerda ushlab turilgan.

Omon qolganlar uning taʼqib qilingani haqida batafsil guvohlik berishdi; u baʼzi ayollarni qamchi bilan urganini ham daʼvo qilishgan[13]. Toʻgʻridan-toʻgʻri nazorat ostida boʻlgan Irma Grese oʻzining oʻtmishi haqida guvohlik berdi:

Sud jarayonida matbuot Greseni Birkenauning sobiq qoʻmondoni sobiq SS-Hauptsturmfürer Yozef Kramer (“Belsen hayvoni”) bilan birga “Goʻzal hayvon” sifatida tanishtirdi. Toʻqqiz haftalik sud jarayonidan soʻng u osish orqali oʻlimga hukm qilindi[14]. Boshqa baʼzi bir ayol soqchilarga (jami 16 kishiga ayblov qoʻyilgan) Gresega qarshi ayblovlar jiddiy boʻlsa-da, u oʻlimga hukm qilingan uchta ayol soqchilardan biri edi[11]. Feldmarshal Bernard Montgomeri 7-dekabr kuni uning kechirim soʻrashini rad etdi[15].

12-dekabrdan 13-dekabrga oʻtar kechasi Irma Grese besh baytlik sheʼr shaklida soʻnggi qoʻlyozma salomini yozdi: "... Osmonda moviy bulutlar, qushlar havoda harakat qilganda, atirgullar yana ochilganda, chuqur yertoʻladan 1000 ta salom yoʻllang... "

Ijro

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Grese „aybsiz“ deb daʼvo qilib, 1945-yil 17-noyabrda Osvensimda va Bergen-Belsenda sodir etgan jinoyatlari uchun, shuningdek, boshqa ikkita kontslager ishchisi Yoxanna Bormann va Elizabet Volkenrat va yana sakkiz kishi Osvensimda sodir etgan jinoyatlari uchun osilib oʻlimga hukm qilindi. va Belsen sudlangan va oʻlimga hukm qilingan. Hukmlar oʻqilishi bilan Grese qoʻzgʻolon koʻtargan yagona mahbus edi[16]. Keyingi apellyatsiya rad etildi.

Vendi Adel-Mari Sartining soʻzlariga koʻra, qatl etilishidan bir kun oldin Grese ertalabgacha Yoxanna Bormann bilan natsistlarning qoʻshiqlarini kuylagan[17]. U 1945-yil 13-dekabrda Hamelin qamoqxonasida dorga olib ketilgan. Ayollar alohida-alohida osib oʻldirilgan, erkaklar esa juft boʻlib qatl etilgan[18]. Britaniya armiyasi polk serjanti mayor Richard Entoni OʻNil jallodga Albert Perpoint yordam berdi:

U 20-asrda Britaniya yurisdiktsiyasi ostida qatl etilgan eng yosh ayol edi. Oʻlim vaqti ertalab soat 10:03 sifatida qayd etilgan.

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Magda Hollander-Lafon. Vier Stückchen Brot: Ein Hymne an das Leben. Verlag, 2013 — 95–-bet. ISBN 978-3641127091. Qaraldi: 4 ocak 2015. 
  2. ↑ Barbara Möller. „Die Hyäne von Auschwitz“. Die Welt (30 ağustos 2014). 13 nisan 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 ocak 2015.
  3. ↑ „Der Mann, der Rudolf Höß jagte“. KZ-Aufseherin Irma Grese. Die "Hyäne von Auschwitz". Spiegel Online, Hamburg, Germany (2014). 13 nisan 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 ocak 2015.
  4. ↑ „Hitlers Furien“. Grese, die «Hyäne von Auschwitz». Die Weltwoche Magazin (2013). 31 aralık 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 ocak 2015.
  5. ↑ Female Serial Killers: How and Why Women Become Monsters. Penguin, 2007. ISBN 9781101205693. Qaraldi: 13 ocak 2022. 
  6. ↑ „Biographie de Irma Grese Gardienne SS à Auschwitz“. BlogBoyerHistory.Bloguez.com (18 aralık 2009). 3-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2-mart.
  7. ↑ Manba xatosi: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named First Belsen Trial Brief History
  8. ↑ 8,0 8,1 Kater, Michael H. Hitler Youth. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2006, pg. 70.
  9. ↑ J. M. Müller: Angeklagte Nr. 9. Die „Hyäne von Auschwitz“ im Kreuzverhör. Das Protokoll. 1. Auflage. BoD, Norderstedt 2020, ISBN 978-3-7519-9549-8.
  10. ↑ J. M. Müller: Angeklagte Nr. 9. Die „Hyäne von Auschwitz“ im Kreuzverhör. Das Protokoll. 1. Auflage. BoD, Norderstedt 2020, ISBN 978-3-7519-9549-8.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Bergen-Belsen: Wehrmacht POW Camp 1940–1945, Concentration Camp 1943–1945, Displaced Persons Camp 1945–1950. Catalogue of the permanent exhibition. Wallstein, 2010. ISBN 978-3-8353-0794-0. 
  12. ↑ Distance from the Belsen Heap: Allied Forces and the Liberation of a Concentration Camp. Toronto: University of Toronto Press, 2015. ISBN 9781442615700. 
  13. ↑ 13,0 13,1 „Excerpts from The Belsen Trial (5/5)“. Nizkor.org. 4 haziran 2011da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7 haziran 2011.
  14. ↑ Belsen Beast, Irma Grese hanged with nine other horror camp aides, UPI, 14-dekabr 1945-yil, 18 Aralık 2021da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 13 Ocak 2022 {{citation}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (yordam); sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |access-date= va |archivedate= (yordam)
  15. ↑ Chicago Tribune vom 9. Dezember 1945.
  16. ↑ "Verdicts in the Belsen Trial", The Times, 17 November 1945, pg. 4.
  17. ↑ Sarti, Wendy Adele-Marie (2012), Women and Nazis, Bethesda: Academica Press, ISBN 978-1936320127
  18. ↑ "Belsen Gang Hanged", The Times, 15 December 1945. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Irma_Grese&oldid=3783815" dan olindi