Kontent qismiga oʻtish

Henry Fonda

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Henry Fonda
Tavalludi
Henry Jaynes Fonda

16-may 1905-yil
Vafoti 12-avgust 1982-yil(1982-08-12)
(77 yoshda)
Los Angeles, Kaliforniya, A. Q. Sh.
Fuqaroligi AQSh[1]
Kasbi Aktyor
Faoliyat yillari 1928-1982
Partiyasi Demokratik
Turmush oʻrtogʻi
Bolalari 3, including Jane and Peter Fonda
Otasi William Brace Fonda
Onasi Elma Herberta Jaynes

Henry Jaynes Fonda (talaffuzi: „Genri Jeyns Fonda“, 1905-yil 16-may - 1982-yil 12-avgust) amerikalik kino va sahna aktyori[2] boʻlib, Brodveyda va Gollivudda oʻn besh yil davomida ishlagan. Fonda klassik deb hisoblangan bir nechta filmlarda oddiy rollarni ijro etgan.

Fonda Brodvey aktyori sifatida o'z nomini qoldirdi va 1935-yilda Gollivud filmidagi debyutini qildi. U Isabel (1938), Jesse James (1939) va Young Mr. Lincoln (1939) kabi filmlardagi chiqishlari bilan kino yulduzi darajasiga ko'tarildi. Uning faoliyati „The Grapes of Wrath“ (1940) filmidagi Tom Joad obrazi bilan yanada rivojlandi va eng yaxshi aktyor uchun Akademiya mukofotiga nomzod bo'ldi.

Oila tarixi va erta hayot

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Jane Fonda, Henry Fonda va Peter Fonda 1950-yillarda

1905-yil 16-mayda Nebraska shtatining Grand Island shahrida tug'ilgan Henry Jaynes Fonda matbaachi William Brace Fonda va uning rafiqasi Gerbertaning (Janes) o'g'li edi. Oila 1906-yilda Nebraska shtatining Omaxa shahriga ko'chib o'tdi[3].

Fonda 15-asrda Gollandiyaga koʻchib kelgan Italiyaning Genuya shahridan boʻlgan ajdodlardan kelib chiqqan[4]. 1642-yilda Fonda oilasining aʼzolari Shimoliy Amerikaning Sharqiy qirgʻogʻidagi Gollandiyaning Yangi Niderlandiya koloniyasiga koʻchib oʻtdi[4][5]. Ular Nyu-York shtatining Nyu-York shtatidagi Fonda shahriga asos solgan birinchi golland aholisidan biri edi[4]. 1888-yilga kelib, ularning koʻp avlodlari Nebraskaga koʻchib ketishdi.

20 yoshida Fonda oʻzining aktyorlik faoliyatini Omaha jamoat teatrida boshladi, onasining dugonasi Dodie Brando (Marlon Brandoning onasi) unga Ricky rolini oʻynagan „You and I“ filmida voyaga etmaganlar uchun rol oʻynashni tavsiya qildi[6]. U sahnaga mahliyo bo‘lib, sahna ko‘rinishini qurishdan tortib, sahna ko‘rinishigacha o‘rgandi, aktyorlik qobiliyatidan xijolat tortdi[7]. „Merton of the Movies“ filmida bosh rolni olganida, u kasb sifatida aktyorlik go‘zalligini anglab yetdi, chunki bu unga o‘z tiliga bog‘liq bo‘lgan shaxsdan eʼtiborni chalg‘itib, birovning ssenariysi asosida sahna qahramonlarini yaratishga imkon berdi. Fonda oʻz boyligini izlash uchun 1928-yilda ishini tashlab, sharqqa ketishga qaror qildi.

Shaxsiy hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fonda besh marta uylangan va uchta farzandi bor edi, ulardan biri asrab olingan. 1931-yilda uning Margaret Sullavan bilan nikohi tez orada ajralish bilan yakunlandi. 1935-yilning koʻp qismida Fonda aktrisa/qoʻshiqchi Shirley Ross bilan uchrashishni boshladi[8][9][10][11][12]. Yil oxiriga kelib, oʻsha paytdagi sindikat muallifi Ed Sullivan tomonidan er-xotin unashtirilgani va toʻy rejalari amalga oshirilayotgani haqida koʻp xabar berilgan edi[13][14][15][16]. Hisobotlarga qaramay, ikkala tomon ham oʻylab koʻrishdi va 1936-yil yanvar oyida Fonda endi aktrisa Virginiya Bruce bilan uchrashayotgani xabar qilindi[17][8].

Fonda 1982-yil 12-avgustda Los-Anjelesdagi uyida yurak xastaligidan vafot etdi. Oʻsha kuni Fondaning rafiqasi Shirley, qizi Jane va oʻgʻli Peter uning yonida edi. U prostata saratoni bilan ogʻrigan, ammo bu uning oʻlimiga bevosita sabab boʻlmagan va faqat oʻlim guvohnomasida bir vaqtning oʻzida kasallik sifatida qayd etilgan.

Fonda dafn marosimi oʻtkazilmasligini soʻradi va uning jasadi kuydirildi. Prezident Ronald Reagan, oʻzi sobiq aktyor, Fondani „oʻz hunarida mukammallikka bagʻishlangan haqiqiy professional“ deb olqishladi. U ekranni samimiylik va aniqlik bilan bezatdi, bu esa uni afsonaga aylantirdi[18].

Mukofotlar va nominatsiyalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mukofotlar Yil Turkum Ish Natija
Academy Awards 1940 Eng yaxshi aktyor The Grapes of Wrath Nominatsiya
1957 Eng yaxshi rasm 12 Angry Men Nominatsiya
1980 Akademiyaning faxriy mukofoti
1981 Eng yaxshi aktyor On Golden Pond Gʻalaba
BAFTA Awards 1958 Eng yaxshi aktyor 12 Angry Men Gʻalaba
1981 On Golden Pond Nominatsiya
Primetime Emmy Awards 1973 Cheklangan serial yoki filmdagi eng yaxshi bosh rol ijrochisi The Red Pony Nominatsiya
1975 Clarence Darrow Nominatsiya
1980 Gideonʼs Trumpet Nominatsiya
Golden Globe Awards 1958 Eng yaxshi aktyor — Drama filmi 12 Angry Men Nominatsiya
1980 Sesil B. DeMille mukofoti
1982 Eng yaxshi aktyor — Drama filmi On Golden Pond Gʻalaba
Grammy Awards 1977 Eng yaxshi ogʻzaki soʻz albomi Great American Documents Gʻalaba
Tony Awards 1948 Asardagi eng yaxshi aktyor Mister Roberts Gʻalaba
1975 Asardagi eng yaxshi aktyor Clarence Darrow Gʻalaba
1979 Maxsus Toni mukofoti
Gʻalaba
AFI Awards 1978 Hayotiy muvaffaqiyat mukofoti
Gʻalaba
  1. (unspecified title)
  2. Obituary Variety, August 18, 1982.
  3. Fischbach, Bob. „The homes where Omaha's stars got their starts“. Omaha World-Herald (2013-yil 8-iyun). Qaraldi: 2017-yil 1-iyul.
  4. 4,0 4,1 4,2 Bosworth, Patricia, Jane Fonda, The Private Life of a Public Woman Webarxiv andozasida xato: |url= qiymatini tekshiring. Boʻsh., Houghton Mifflin Harcourt, 2011, p.18.
  5. A. Mark Fonda. „Fonda Genealogy“. fonda.org. 2015-yil 9-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 27-avgust.
  6. Bain, David Haward. The Old Iron Road: An Epic of Rails, Roads, and the Urge to Go West. New York City: Penguin Books, 2004 — 65–6-bet. ISBN 0-14-303526-6. 
  7. Fonda 1981, p.30.
  8. 8,0 8,1 Eyman, Scott (2017). Hank & Jim: The Fifty-Year Friendship of Henry Fonda and James Stewart. New York: Simon & Schuster. p. 74. ISBN 978-1-5011-0217-2. „Stewart would take great delight in pricking Fondaʼs affectation of isolation, often by enumerating chapter and verse. He noted Fondaʼs infatuation with the actress Shirley Ross, and said that, 'We both dated Virginia Bruce.'“
  9. Fidler, Jimmy (December 22, 1941). „Turner and Taylor Top Team in Picture of Week in Sure Fire 'Johnny Eager; Seven Years Ago in Hollywood'“. Fort Worth Star-Telegram. p. 22. „Shirley Ross and Henry Fonda were romancing.“ Retrieved August 14, 2022.
  10. Carroll, Harrison (May 1, 1935). „Behind the Scenes in Hollywood“. The Wilkes-Barre Times-Leader. p. 2. „Shirley Ross and Henry Fonda (Margaret Sullivanʼs ex) were having a gay time at Frank Sebastianʼs Cotton Club the other evening … she in a white linen sport suit and he in a tuxedo.“ Retrieved August 14, 2022.
  11. Sullivan, Ed (June 17, 1935). „Broadway: Men and Maids“. New York Daily News. p. 31. „Henry Fonda, who clicks in the Janet Gaynor flicker, is sending flowers daily to Shirley Ross.“ Retrieved August 14, 2022.
  12. Kendall, Read (September 20, 1935). „Around and About in Hollywood; Odd and Interesting Hollywood Gossip“. The Los Angeles Times. p. 13. „Henry Fonda and Shirley Ross, who is singing in 'Anything Goes' at El Capitan, tete-a-teting at the Century Club.“ Retrieved August 14, 2022.
  13. „Comedy Star to Wed“. Lancaster New Era. November 1, 1935. p. 29. Retrieved August 14, 2022.
  14. Kendall, Read (November 16, 1935). „Around and About in Hollywood“. The Los Angeles Times. p. 29. Retrieved August 14, 2022.
  15. „In Hollywood: Bells to Ring“. Movienews Weekly. November 22, 1935. p. 2. Retrieved August 14, 2022.
  16. Sullivan, Ed (December 19, 1935). „Broadway: Dawn Patrol“. New York Daily News. p. 62. Retrieved August 14, 2022.
  17. Carroll, Harrison (January 22, 1936). „Marlene Answers Mother’s Plea; Ailing Girl May Get Gowns“. The Pittsburgh Sun-Telegraph. p. 25. Retrieved August 14, 2022.
  18. See „Fonda is cremated, no funeral“, Minden Press-Herald, August 13, 1982, p. 1