Hadar
Hadar yo Agena yoki Beta Sentavr — Sentavr yulduz turkumidagi ikkinchi eng yorqin yulduz va tungi osmondagi oʻn birinchi yorqin yulduz. Hadar quyosh tizimidan 392 yorugʻlik yili uzoqlikda joylashgan koʻk-oq gigantdir.
1935-yilda J. Vut (J. G. Voute) Hadarning qoʻsh yulduz ekanligini aniqladi va unga VOU 31 identifikatsiya raqamini berdi. Hamroh yulduz asosiy yulduzdan taxminan 1,3" masofada joylashgan. Kashf qilinganidan beri tarkibiy qismlarning oʻzaro pozitsiyasi unchalik oʻzgarmadi, bu esa juft yulduzlar bir-biriga tortishish kuchi bilan bogʻlangan boʻlsa, aylanish davri juda katta ekanligini koʻrsatadi. Bundan tashqari, asosiy yulduz spektroskopik qoʻshaloq boʻlib, orbital davri 352 kun boʻlgan kamida bitta hamrohga ega[1].
Hadar soʻzi arabcha boʻlib, „pastki“ maʼnosini bildirsa, agena soʻzi lotin tilidan olingan boʻlib, „tizza“ degan maʼnoni bildiradi.
Hadar yulduzini Alfa Sentavrni Janubiy Xoch yulduz turkumidagi Gakruks dan bir necha daraja narida oʻtadigan xayoliy chiziq bilan bogʻlash orqali orientatsiya uchun ishlatilishi mumkin. Gakruks danGakruks va Akruks orqali tortilgan chiziq janubga yoʻnalishni koʻrsatadi[2].
29°37’38' S dan janubiy kenglikda Hadar botmaydigan yulduz hisoblanadi[3]. Ufqdan tashqariga botmaydigan shaharlar orasida Santyago, Montevideo, Buenos-Ayres, Portu Alegri, Keyptaun, Kanberra, Sidney, Melburn bor. Alfa Sentavr va Janubiy Xoch singari, bu yulduz ham shimoliy kenglikdagi kuzatuvchiga koʻrinmaydigan darajada janubda joylashgan. Sobiq SSSR hududida u umuman koʻrinmaydi: u hatto Kushkada ham chiqmaydi. Shimoliy kenglikdan taxminan +29°38' janubda va shimoliy yozda ekvatorgacha, janubda ufqqa yaqin joyda Hadar koʻrinadi.
Ushbu yulduz Avstraliya bayrogʻida tasvirlanganligi rasman tasdiqlanmagan, ammo Hamdoʻstlik yulduzining (Britaniya bayrogʻi ostida) Janubiy Xoch yulduzlariga nisbatan pozitsiyasi Hadarning osmondagi pozitsiyasiga mos keladi. Shu bilan birga, chap tomonda joylashgan Alfa Sentavr yulduzi Avstraliya bayrogʻiga tushmagan. Boshqa mamlakatlar bayroqlarida esa, masalan, Janubiy Xoch ham uchraydigan Yangi Zelandiya bayrogʻida, na Alfa Sentavr, na Hadar uchraydi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Ausseloos, M.; et al. (2006), „High-precision elements of double-lined spectroscopic binaries from combined interferometry and spectroscopy. Application to the β Cephei star β Centauri“, Astronomy and Astrophysics, 455 (1): 259–269, arXiv:astro-ph/0605220, Bibcode:2006A&A...455..259A, doi:10.1051/0004-6361:20064829
{{citation}}: Unknown parameter|month=ignored (yordam) - ↑ Raassen, A. J. J.; et al. (2006), „XMM-Newton observations of β Centauri (B1 III): The temperature structure in the hot plasma and the photosphere-wind connection“, Astronomy and Astrophysics, 437 (2): 599–609, Bibcode:2005A&A...437..599R, doi:10.1051/0004-6361:20052650
{{citation}}: Unknown parameter|month=ignored (yordam) - ↑ Rasschitano iz izvestnogo skloneniya zvezdi (δ) po formule (90° + δ): sklonenie Xadara −60°22′22′′, tak chto shiroti, gde zvezda yavlyaetsya nezaxodyaщey, budut raspolagatsya yujnee 29°37′38′′ yu. sh.. Analogichno, v severnom polusharii Xadar budet yavlyatsya nevosxodyaщey severnee shiroti (90° + δ), to est 29°37′38′′ s. sh.