Ginevra de' Benci
|
| Ginevra de' Benci (Inglizcha: Ginevra de' Benci) |
| Leonardo da Vinci, 1474-1478 |
| Moybo'yoq |
| 38 × 37 sm |
| Milliy san'at galereyasi, Vashington , AQSh |
Ginevra deʼ Benci — Mashhur italyan rassomi Leonardo da Vinci tomonidan chizilgan portret janridagi kartina.[1] Ushbu surat Vashington sanʼat galereyasida namoyish etilgan va u orqali Amerikada omma oldida namoyish etilgan Leonardo da Vincining yagona kartinasi aylangan. Rasmda Florensiyalik aristokrat ayol tasvirlangan.
Leonardo da Vinci
[tahrir | manbasini tahrirlash]Jahon madaniyati, sanʼati va ilm-fani tarixida Leonardo da Vinci (1452 — 1519) nafaqat Uyg’onish davrining buyuk rassomi, haykaltaroshi, meʼmori, balki isteʼdodli ixtirochi muhandis, matematik, anatom sifatida ham yorqin iz qoldirgan. Leonardo da Vinci uncha katta boʻlmagan Vinchi shahri yaqinida dunyoga keldi. U 14 yoshga toʻlganda otasi uni Florensiyaga olib keladi va Uygʻonish davrining koʻpgina maʼrifatli kishilari qatori har tomonlama iqtidor sohibi, oʻz davrining taniqli rassomi, haykaltaroshi va meʼmori Andrea Verrokioning badiiy ustaxonasiga shogirdlikka beradi. Tez orada Leonardo nafaqat tengqurlari, balki ustozini ham ortda qoldirib, mohir rassom boʻlib yetishadi. Rassomning bu qadar tez kamol topishida uning tabiatga, atrof muhitdagi voqea va hodisalarga nisbatan oʻta sinchkovligi sabab boʻldi. U yoshligidan boshlab xotira daftari tutib, unda uylar va koʻchalar, qir-adirlar va bogʻlar, gullar va daraxtlar, goʻzal qizlarning yuz tuzilishi, yuzini yuvayotgan mushuk, otning tuyoqlari, matoning buklamalari kabi detallarni sinchkovlik va sabot bilan tasvirlab bordi. Undan oʻz hayoti davomida bitilgan 7 ming sahifaga yaqin xotira daftari qolgan. Uning qoʻlyozmalari orasida uchish apparatlari, parashyut, suv osti kemasi, avtomat toʻquv stanogi kabi ajoyib narsalarning loyihalarini topdilar. Bir necha yuz yillardan soʻng bularning barchasi qaytadan ixtiro etildi. Samolyot paydo boʻlmasdan yuz yillar avval Leonardo da Vinci qushni eslatuvchi uchish apparatini yaratdi.
Lekin rassom — Leonardoning asarlariga anchagina baxtli taqdir nasib etdi. U yaratgan asarlardan uning zamondoshlari ham, ularning avlodlari ham zavqlanishgan.Leonardo da Vinci hayotining oxirgi ikki oʻn yilligini darbadarlikda, joydan joyga koʻchib yurib oʻtkazishga majbur boʻldi. Shu davrda yaratgan eng mashhur asari „Mona Liza“ portretidir (bu asarni yana „Jokonda“ deb ham atashadi). Unda shaharlik badavlat ayol biroz jilmaygan, xayolga choʻmgan, gʻamginroq holatda tasvirlangan. Bu goʻzal qiyofaga qarab ayolning boy va murakkab ichki dunyosini, uning oʻtkir aqlini his etish mumkin. Mona Liza tabiat manzarasi fonida tasvirlangan. Olisdagi togʻlar, osmon, daryo va daraxtlar — bularning hammasi yengilgina tuman bilan qoplangan.Darbadarlikda hayot kechirgan rassom umrining soʻnggi yillarini Fransiyada oʻtkazdi va Ambauza shahri yaqinida vafot etdi. Buyuk rassomning oʻlmas asarlari hamon kelajak avlodlarga zavq bagʻishlamoqda. Rassom ijodiy merosini oʻrganishga boʻlgan qiziqish bugun ham soʻngan emas. Rassomning hech boʻlmaganda birgina asarini tomosha qilish uchun kishilar soatlab navbat kutishadi.[2]
Tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]Portret haqida
[tahrir | manbasini tahrirlash]Rasm biroz kichik 38 × 37 sm oʻlchamli yongʻoq yogʻoch panelida moʻyqalam bilan chizilgan. Portretda oʻrta boʻyli, biroz toʻlaroq ayol tasvirlangan. Portret ramkasi uchun garchi oʻsha vaqtda keng qoʻllanilmagan boʻlsada, yongʻoq daraxti yogʻochini afzal koʻrgan. Leonardo portretni Florensiyada 1474-1478-yillar oraligʻida chizgan. Ushbu surat katta ehtimol bilan 16 yoshli qizning Luidji di Bernardo Nikkolini nikohlanishiga atab chizilgan. Bunda qizning suratdagi holatidan kelib chiqib fikr bildirilgan.
Ginevraning boshini oʻrab turgan va fonning koʻp qismini toʻldiradigan archa butasi shunchaki dekorativ maqsadlarda emas. Uygʻonish davridagi Italiyada archa ayol fazilatining ramzi hisoblanar edi, italyancha juniper, ginepro soʻzi ham Ginevra nomiga oʻynaydi.
Portretdagi xonim
[tahrir | manbasini tahrirlash]Suratdagi ayol Ginevra de' Benci boʻlib, u 1457-1521-yillar oraligʻida yashab oʻtgan. Ayol Bencilar oilasidan edi. Bencilar Medicilar bilan biznes aloqalari boʻlgan va oʻzlari taniqli gumanistlar boʻlgan , rassomlar va yozuvchilarga homiylik qilgan va klassik matnlarning muhim kutubxonasini yaratgan. 1474-yilda u Luidji de Bernardo Nikkoliniga turmushga chiqadi. U keyingi hayotini oʻz-oʻzidan quvgʻinda oʻtkazdi, kasallikdan va baxtsiz sevgi munosabatlaridan xalos boʻlishga harakat qildi. U 1521-yilda 63 yoki 64 yoshida vafot etgan.
Simvolizm
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ginevraning boshini oʻrab turgan va fonning koʻp qismini toʻldiradigan archa butasi shunchaki dekorativ maqsadlarda qoʻllanilmagan. Italiyada archa ayol ibo-hayosi, fazilati ramzi sifatida ifodalangan. Panelning teskari tomonidagi tasvir va matn — lotincha Virtvtem Forma Decorat („Goʻzallik fazilatni bezatadi“) shiori bilan yodga olingan dafna va palma gulchambari bilan oʻralgan archa novdasi portretni aniqlashni yanada qoʻllab-quvvatlaydi. Bu ibora bir tomondan Ginevraning aqliy va axloqiy fazilati, ikkinchi tomondan uning jismoniy goʻzalligi oʻrtasidagi murakkab munosabat ramzi sifatida tushuniladi. Dafna va palma bilan oʻralgan archa novdasi uning ismini anglatadi.[3]
Milliy sanʼat galeriyasida
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Portret Milliy san’at galereyasining diqqatga sazovor joylaridan biri boʻlib, Ginevraning feʼl-atvorini aks ettirgani uchun koʻpchilikni hayratga soladi. Ginevra goʻzal, lekin qattiqqoʻl. Uning tabassumiga ishora yoʻq va uning nigohi oldinga qaragan boʻlsa-da, tomoshabinga befarq boʻlib tuyuladi.
Taxminlarga koʻra, rasmning pastki qismi shikastlangani sababli olib tashlangan va Ginevraning qoʻllari va qoʻllari yoʻqolgan deb taxmin qilinadi. Oltin nisbatdan foydalanib , Syuzan Doroteya Uayt qoʻllari asl nusxada qanday joylashishi mumkinligi haqidagi oʻz versiyasini chizdi. Ushbu versiya Leonardoning qoʻl chizmalariga asoslanadi, bu rasm uchun tadqiqotlar oʻtkaziladi.
Sheʼrlarning bosh mavzusi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Taniqli goʻzal ayol sifatida Ginevra deʼ Benci, shuningdek, Medicilar toʻgaragi aʼzolari Kristoforo Landino va Alessandro Brachesi tomonidan yozilgan oʻnta sheʼr va Lorenzo deʼ Medicining oʻzi ikkita sonetining mavzusi edi.[4]
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Ginevra de' Benci Leonardo da Vinci“. NGA. Qaraldi: 2022-yil 4-iyul.
- ↑ Davron, Xurshid „LEONARDO DA VINCHI HIKMATLAR“. Xurshid Davron kutubxonasi. 2022-yil 5-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-iyul.
- ↑ „LA STORIA DI GINEVRA BENCI NELLE CINQUANTA FRASI ANAGRAMMATE DAL MOTTO VIRTUTEM FORMA DECORAT + LA PAROLA-CHIAVE IUNIPERUS“. ReSearchGate. Qaraldi: 2022-yil 4-iyul.
- ↑ „Giacobbe Giusti, LEONARDO da VINCI: Ginevra de’ Benci“. Giacobbegiusti9. Qaraldi: 2022-yil 4-iyul.