Fukidid
| Fukidid | |
|---|---|
| Θουκυδίδης (yunoncha) | |
 Miloddan avvalgi IV asr boshlarida yunoncha asl nusxaning Rim nusxasidan Fukididning gipsdan yasalgan byusti | |
| Tavalludi |
tax. Miloddan avvalgi 460-yil[1][2] Afina (zamonaviy Alimos) |
| Vafoti | tax. Miloddan avvalgi 400-yil |
| Fuqaroligi | Qadimgi afina |
| Kasbi | Tarixchi, general |
| Otasi | Oloros |
Fukidid (Thukydides) (miloddan avvalgi taxminan 460—400) — yunon tarixchisi. Afinalik badavlat aslzoda oilasida tutilgan; qarindoshlaridan unga Frakiya sohilidagi oltin konlar meros qolgan. Yaxshi taʼlim olgan, oʻz zamonasining faylasuf va tabiatshunoslari bilan yaxshi aloqada boʻlgan. F. siyosiy hayotda faol qatnashgan. Peloponnes urushi davrida (424 yil) strateg va Frakiya sohillari yaqinidagi Afina eskadrasi qoʻmondoni. Biroq, Sparta sarkardasi Brasidning Amfipolni egallab olishiga toʻsqinlik kila olmagani uchun Afinada qattiq qoralanib, quvgʻin qilingan. Vatanidan olisda 20 yil quvgʻinlikda yurgan F. uzining tarixiy asari uchun material toʻplagan. 404 yil urush tutashi bilan Afinaga qaytib kelgan. Peloponnes urushi tarixiga (miloddan avvalgi 411 yilgacha) bagʻishlangan "Tarix" asari (8 kitobdan iborat) antik davr tarixshunosligining eng goqori choʻqqisi hisoblanadi.
 | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
Fukididni siyosiy realizm maktabining otasi deb atashadi. Siyosiy realizm shaxslarning siyosiy xulq-atvori va davlatlar o'rtasidagi munosabatlarning natijalarini o'rganadi[3]. Fukididning qo'lyozmalari hali ham butun dunyo universitetlari va harbiy kollejlarida o'rganiladi[4]. Melian dialogi xalqaro munosabatlar nazariyasining asosiy qo'lyozmasi sifatida qaraladi, uning Periklning "Dafn marosimi nutqi" versiyasi esa siyosiy nazariyotchi, tarixchi talabalar tomonidan keng o'rganiladi.
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Fukidid tarixchi bo'lishiga qaramay, zamonaviy tarixchilar uning hayoti haqida kam ma'lumotga ega. Eng ishonchli ma'lumot Peloponnes urushi tarixidan olingan bo'lib, unda Fukidid o'zining millati, otasi va tug'ilgan joyini eslatib o'tadi. Fukididning aytishicha, u urushda qatnashgan, vabo bilan kasallangan va demokratlar tomonidan surgun qilingan. Fukidid Samiya qo'zg'olonini bostirishda ham ishtirok etgan bo'lishi mumkin. He may have also been involved in quelling the Samian Revolt.
Klassik davrga oid dalillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Fukidid o'zini Afinalik, otasining ismi Olorus ekanligini va u ham Afinadan ekanligini aytadi. Hali 10-12 yoshli yoshligida u otasi bilan Afina agorasiga bordi va u yerda yosh Fukidid tarixchi Gerodotning ma'ruzasini tingladi. Ba'zi ma'lumotlarga ko'ra, yosh Fukidid ma'ruzani tinglaganidan keyin quvonchdan yig'lab, tarixni yozish uning hayotining ajralmas qismiga aylanishiga qaror qildi. Xuddi shu ma'lumotlarga ko'ra, ma'ruzadan keyin Gerodot yoshlar va Fukididning otasi bilan gaplashib, shunday degan: "O'g'lingiz bilimga chanqoq". Umuman olganda, bu ma`lumotlar uning hayoti haqidagi keyingi yunon yoki rim hikoyachilaridan olingan[5]. Fukidid Perikl va boshqa ko‘plab afinaliklarni o‘ldirgan Afina vabosidan omon qoldi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Virginia J. Hunter,Past and Process in Herodotus and Thucydides, (Princeton University Press, 2017), 4.
- ↑ Luciano Canfora,'Biographical Obscurities and Problems of Composition', in Antonis Tsakmakis, Antonios Rengakos (eds.), Brill's Companion to Thucydides, Brill, 2006 ISBN 978-9-047-40484-2, pp. 3–31.
- ↑ Strauss, p. 139.
- ↑ Harloe, Katherine, Morley, Neville, eds., Thucydides and the Modern World: Reception, Reinterpretation, and Influence from the Renaissance to the Present. Cambridge, Cambridge University Press (2012). p. 12
- ↑ Herodot iz Halikarnasa. Zgodbe. Ljubljana: Slovenska Matica v Ljubljani (2003), p. 22. The original quote (in Slovene): Oloros, tvoj sin koprni po izobrazbi.