Ermuxan Bekmaxanov
| Ermuxan Bekmaxanov | |
|---|---|
| qozoqcha: Ермұхан Бекмаханов | |
| Tavalludi |
1915-yil 15-fevral Bayanaul volosti, Pavlodar okrugi, Semipalatinsk viloyati, Rossiya imperiyasi |
| Vafoti |
1966-yil 15-sentabr Olmaota |
| Fuqaroligi |
 SSSR |
| Sohasi | Tarixchi |
| Ish joylari | Qozoq milliy universiteti |
| Taʼlimi | Voronej davlat pedagogika universiteti |
| Ilmiy darajasi | Tarix fanlari doktori |
| Mukofotlari | Qizil Yulduz ordeni |
Ermuxan Bekmaxanovich Bekmaxanov (1915-yil 15-fevral, Bayanaul volosti, Pavlodar tumani, Semipalatinsk viloyati, Rossiya imperiyasi — 1966. 15. Olmaota) — qozoq sovet tarixchisi, tarix fanlari doktori (1948), professor (1949), Qozogʻiston SSR Fanlar akademiyasi aʼzosi (1962).
Biografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1915-yil 15-fevralda Pavlodar tumanining Bayanao‘l tumanida tug‘ilgan. Abilayxonning avlodi boʻlgan Toʻre urugʻidan[1].
1937-yilda Voronej pedagogika institutini tamomlagan.
Maorif Xalq Komissarligi huzuridagi Pedagogika ilmiy-tadqiqot instituti ilmiy xodimi, direktori (1937-1945), Qozogʻiston SSR Fanlar akademiyasi tarix, arxeologiya va etnografiya instituti katta ilmiy xodimi, direktor oʻrinbosari (1945-1947), Qozogʻiston Davlat universiteti kafedra mudiri (1947-1966).
1952-yil 5-sentabrda „Qozogʻiston XIX asrning 20-40-yillarida“ asari uchun „burjua millatchiligi“da ayblanib hibsga olingan. Unda, xususan, qozoq xoni Kenesari Qosimov tomonidan rus hokimiyatiga qarshi ko‘tarilgan qo‘zg‘olon „feodal-monarxiya“ emas, „qozoq xalqining milliy-ozodlik harakati“ deb atalgan. Buning uchun tarixchilar Yevgeniy Tarle, Yakovlev, Semyon Bushuevlar bu asarni „ruslarga qarshi yozilgan, Rossiyaga qarshi milliy qoʻzgʻolonni olqishlagan“ deb taʼriflaganlar. 1952-yil dekabr oyida Ermuxon Bekmaxonov aybdor deb topilib, 25 yilga ozodlikdan mahrum etildi. Stalinning oʻlimidan soʻng, hamkasblar Bekmaxanovni ozod qilishga muvaffaq boʻlishdi, bu 1954-yil fevral oyida sodir boʻldi. Ozodlikka chiqqanidan keyin reabilitatsiya qilindi[2].
XIX-XX asr boshlaridagi Qozogʻistonning ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy tarixi, birinchi rus inqilobi davrida mintaqadagi inqilobiy harakat muammolarini oʻrganuvchi.
Etnografiya, tarix, adabiyot, huquq fanlari, ateizm, qozoqlar madaniyati va sanʼati tarixiga oid asarlar, Qozogʻiston tarixidan umumtaʼlim maktablari uchun darslik va oʻquv qoʻllanmalar muallifi. Qizil Yulduz ordeni va medallar bilan taqdirlangan.
U 1966-yil 15-sentabrda Olmaotada vafot etdi, shaharning markaziy qabristoniga dafn qilindi.
Xotira
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ermuxan Bekmaxonov „Amanat“ („Garov“) tarixiy filmiga bag‘ishlangan. Filmning premyerasi 2015-yil 31-may kuni Qozog‘istonda 31-may nishonlanadigan Siyosiy qatag‘on qurbonlarini xotirlash kunida bo‘lib o‘tdi. Pavlodarda To‘rayg‘ir universiteti hududida uning byusti o‘rnatilgan va ko‘chaga uning nomi berilgan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Абылай хан әулеті - el.kz“ (kk). el.kz (2014-yil 30-oktyabr). Qaraldi: 2023-yil 22-fevral.
- ↑ Tarixi tұlgʻalar. Tanimdiq — kөpshіlіk basilim. Mektep jasindagʻi oqushilar men kөpshіlіkke arnalgʻan. Qұrastirushi: Togʻisbaev B. Sujikova A. — Almati. „Almatikіtap baspasi“, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2