Buyuk tekisliklar

Buyuk tekisliklar — togʻ oldi platosi, Shim. Amerikaning Sharqiy Kordilyera togʻlariga tutashib ketgan, AQSH va Kanada hududida. Jan.sharqdan shim.gʻarbga 29° shahrik. dan 62° shahrik. gacha 3600 km uzunlikka choʻzilgan, kengligi 550–800 km. Geologik jihatdan Shim. Amerika (Kanada) platformasining chekka kismi. Kristall jinslar, ohaktosh, qumtosh va lyosslar bilan qoplangan. Bal. sharqda 500 m dan gʻarbda 1700 m gacha. Jan.da karst rivojlangan. Jarliklar Buyuk tekisliklar ni alohida qismlarga ajratib yuborgan: Eduarde platosi, LyanoEstakado, Buyuk tekisliklar va Missuri. Buyuk tekisliklar neft, toshkoʻmir va qoʻngʻir koʻmirga, tabiiy gaz va osh tuziga boy. Iqlimi kontinental, shim. da moʻʼtadil, jan.da subtropik iqlim. Yanvarning oʻrtacha temperaturasi shim.da —28°, jan.da 12°, iyulniki shim.da 13°, jan. da 28°. Yillik yogin 250–600 mm. Daryolari kamsuv, tez oqadi. Yirik daryolari — Missuri, Platt, Arkanzas, Kolorado, Pekos; sugʻorishda keng foydalaniladi. Tuprogʻi kashtan, qoʻngʻiroʻrmon qora tuproq. Tabiiy oʻsimligi asosan dasht va oʻrmondasht oʻsimliklari, jan.da alohida savannalar uchraydi. Buyuk tekisliklar da asosan yaylov chorvachiligi rivojlangan, sugoriladigan yerlarda paxta, qand lavlagi, kartoshka kabi ekinlar yetishtiriladi.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil