Bruney ayollari

 

Pengiran Anak Sara (Bruneyning valiahd malikasi) 2009-yilda armiya kursantlari formasida.

Bruneydagi ayollar Bruney Darussalamida yashovchi ayollardir. Bruneyda ayollar „juda yuqori maqomga ega“ shaxslar sifatida qabul qilinadi.  AQSh Davlat departamenti Bruneyda ayollarga nisbatan kamsitish muammo ekanligini taʼkidladi.

Qonuniy huquqlar

Qonun jinsiy zoʻravonlikni taqiqlaydi va kimki tajovuz qilsa yoki jinoiy kuch ishlatsa, bu bilan gʻazablanishni maqsad qilgan yoki bu shaxsning hayosini buzishi mumkinligini bilib, besh yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi. Qonunda zoʻrlash uchun 30 yilgacha qamoq jazosi, 12 martadan kam boʻlmagan qamish bilan urish jazosi nazarda tutilgan. Qonun er-xotinning zoʻrlashini jinoiy deb hisoblamaydi; unda erkakning xotini 13 yoshga toʻlmagan boʻlsa, u bilan jinsiy aloqada boʻlishi zoʻrlash hisoblanmasligi aniq koʻrsatilgan. Turmush oʻrtogʻi tomonidan jinsiy zoʻravonlikdan himoyalanish 2010-yildagi oʻzgartirilgan Islomiy oila qonuni va 2010-yildagi turmush qurgan ayollar toʻgʻrisidagi qonun hujjatlariga muvofiq taqdim etiladi. Himoya tartibini buzganlik uchun jazo 2000 milliard dollardan (1538 dollar) oshmaydigan jarima yoki olti oydan ortiq boʻlmagan qamoq jazosi hisoblanadi.

Oiladagi zoʻravonlik toʻgʻrisida maxsus qonun yoʻq, lekin „Ayollar va qizlarni himoya qilish toʻgʻrisida“gi qonunga muvofiq oiladagi zoʻravonlik holatlari boʻyicha hibsga olinganlar. Politsiya oiladagi zoʻravonlikni faqat jabrlanuvchining xabariga javoban tekshiradi. Politsiya odatda bunday holatlarni tergov qilishda faol boʻldi. Kichik maishiy zoʻravonlik uchun jinoiy jazo — bir haftadan ikki haftagacha qamoq va jarima. Ogʻir jarohatga olib keladigan tajovuz, qamish va uzoqroq qamoq jazosi bilan jazolanadi.

Ichki ishlar boʻlimi qoshida oiladagi zoʻravonlik va bolalarga nisbatan zoʻravonlik holatlari boʻyicha murojaatlarni oʻrganish uchun ayol zobitlardan iborat maxsus boʻlinma tashkil etilgan. Oiladagi zoʻravonlik haqida xabar berish uchun ishonch telefoni mavjud. Madaniyat, yoshlar va sport vazirligining Jamiyatni rivojlantirish boshqarmasi ayollar va ularning turmush oʻrtoqlariga maslahatlar beradi. Ayrim holatlardan kelib chiqqan holda, baʼzi ayollar va voyaga etmagan jabrlanuvchilar oʻz ishlarining sudga olib borilishini kutish vaqtida himoya qilish uchun qamoqqa olingan. Erkak va ayol amaldorlardan tashkil topgan Islom sudlari er-xotinlarga oilaviy zoʻravonlik holatlari boʻyicha maslahatlar berdi. Rasmiylar xotinlarni ochiqchasiga haqoratli turmush oʻrtoqlar bilan yarashishga undamagan. Islom sudlari tajovuzni ajralish uchun asos sifatida tan oladi.

Er-xotinlar va jismoniy shaxslar oʻz farzandlarining soni, oraligʻi va vaqtini belgilash huquqiga ega, shuningdek, davlat va xususiy klinikalar orqali kontratseptsiya vositalari va usullaridan foydalanishlari mumkin. BMT tomonidan toʻplangan maʼlumotlarga koʻra, 2008-yilda onalar oʻlimi darajasi har 100 000 tirik tugʻilgan chaqaloqqa 21 ta oʻlimni tashkil etgan. Fuqarolar bepul tibbiy va sogʻliqni saqlash xizmatlaridan, jumladan, tugʻruq vaqtida malakali ishtirok etishdan, tugʻruqdan oldin parvarishlashdan, akusherlik va tugʻruqdan keyingi davrda zaruriy yordamdan bahramand boʻladilar. Ayollar jinsiy yoʻl bilan yuqadigan kasalliklarni tashxislash va davolash muassasalaridan teng foydalanish imkoniyatiga ega boʻldilar. Ayollar OIVni davolash va maslahat olish, shuningdek, keyingi davolanishdan teng foydalanish imkoniyatiga ega edi.

Hukumatning Qur’on amrlarini talqin qilishiga koʻra, muslima ayollar ajralish va bolalarni vasiylik qilish kabi sohalarda musulmon erkaklarnikiga oʻxshash huquqlarga ega. Islom shariati erkaklarga ayollardan ikki baravar koʻp meros olishini talab qiladi. Fuqarolik qonunchiligi ayol fuqarolarga oʻz fuqaroligini oʻz farzandlariga oʻtkazishga, mulk va boshqa mol-mulkka, shu jumladan tadbirkorlik mulkiga egalik qilishga ruxsat beradi. Hukumatda doimiy ish oʻrinlari boʻlgan ayollar endi farzandlari uchun yoʻl nafaqasini olish uchun ariza topshirishlari mumkin. Xususiy sektorda ishlaydigan erlar uchun ular buni qila olmaydi. Bundan tashqari, ular kollejda tahsil olgan erkak hamkasblari bilan bir xil imtiyozlarga ega. Hukumat statistik maʼlumotlariga koʻra, ayollar davlat xizmatining 57 foizini tashkil qilgan va yuqori boshqaruv lavozimlarining 28 foizini egallagan.

Reproduktiv huquqlar

Bruneyda abort asosan noqonuniy hisoblanadi, agar ayolning hayoti xavf ostida boʻlsa bundan mustasnodir. Ilgari, abort qilganlik uchun jazo etti yilgacha qamoq jazosi, abort qilgan shaxs uchun 10-15 yil muddatga qamoq jazosi belgilangan. 2014-yilda Bruney hukumati abort uchun jazoni toshboʻron qilish orqali oʻldirishgacha oshirishni koʻzda tutgan bir qator bosqichlarda shariat jinoiy qonunini joriy qildi. Qonunning bu qismi 2016-yilda kuchga kirishi kerak edi, garchi u endi 2018 -ilda kuchga kirishi kutilmoqda. 2016-yilda 22 yoshli ayol abort tabletkalari yordamida abort qilgani uchun yetti yillik qamoq jazosiga hukm qilingan edi.

Kiyim normalari

Bruneydagi koʻplab musulmon ayollar tudong deb nomlanuvchi anʼanaviy bosh kiyim kiyishadi, shuningdek, tudung deb ham yoziladi.

Gender rollari

Soʻnggi yillarda Bruney ayollari Bruney hukumatida „mas’uliyatli lavozimlarni“ egallashni boshladilar. Ular Bruney qurolli kuchlarida ishga joylashishlari mumkin; ammo ular jangovar vaziyatlarda xizmat qilishlari mumkin emas.