Boeing E-3 Sentry
Boeing E-3 Sentry – Amerika Qoʻshma Shtatlari Havodan erta ogohlantirish va nazorat qilish (Airborne Early Warning and Control (AEW&C)) samolyoti. U AQSh, Buyuk Britaniya, Fransiya, Saudiya Arabistoni va NATO havo mudofaa kuchlarida barcha ob-havo sharoitida kuzatuv, qoʻmondonlik, nazorat va aloqa missiyalarida qoʻllanadi. Jami 68 dona ishlab chiqarilgandan soʻng ishlab chiqarish 1992 yilda yakunlandi[1][2].
Rivojlanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]1965 yil iyun oyida Amerika Qoʻshma Shtatlari Harbiy-havo kuchlari (AQSh) EC-121 Warning Star samolyotini almashtirish uchun zamonaviy ob-havo radarlari bilan jihozlangan havodan erta ogohlantirish va nazorat qilish tizimini ishlab chiqdi, u past uchadigan havo platformalarini va hatto yerdagi nishonlarni aniqlashga qodir. mavjud tizimlar yer aks-sadosi tufayli aniqlay olmadi, tizimni ishlab chiqish uchun texnik-iqtisodiy asoslash boshlandi. Shu nuqtai nazardan, Boeing, Duglas Aircraft Company va Lockheed bilan shartnomalar imzolandi, ammo Lockheed bilan shartnoma 1966 yil iyul oyida bekor qilindi. 1967 yilda Westinghouse Electric va Hughes Aircraft kompaniyalari raqobatlashadigan yangi samolyotning radarini ishlab chiqish boʻyicha parallel dastur boshlandi. 1968 yilda oʻzgartirilgan EC-121Qda dizaynni tekshirish sinovlari oʻtkazilayotganda Ground Radar Technology dasturi (Overland Radar Technology (ORT) U deb nomlangan[3][4]. Uestingxausning radar antennasidan tanlov natijalaridan qatʼiy nazar foydalanishga qaror qilindi. Birinchi ikkita tizim sinov samolyotlarida oʻrnatildi va sinovlar 1972 yil mart oyida boshlandi va 1972 yil iyul oyida yakunlandi[3]. Westinghouse Bell Labs 'Gardner Fox’dan keyin Fox Phase Shifter sifatida ham tanilgan yuqori quvvatli RF faza oʻzgartirgichlarining dizayni asosida yaratildi.
Modellar
[tahrir | manbasini tahrirlash]
- EC-137D
- JT3D dvigatelli ikkita prototipli AWACS samolyoti. Biriga Westinghouse, ikkinchisiga Hughes radarlari oʻrnatilgan. Keyinchalik, ikkalasi ham TF33 dvigatellarini oʻrnatish orqali E-3A standartiga aylantirildi.
- E-3A
- JT3D dvigatellari va AN/APY-1 radarlari bilan jihozlangan ishlab chiqarish modeli. USAF uchun 25 dona ishlab chiqarilgandan soʻng u E-3B standartiga aylantirildi. U NATO uchun 18 ta TF33 dvigateli va Saudiya Arabistoni uchun 5 ta CFM56 dvigateli bilan ishlab chiqarilgan.
- KE-3A
- Bular AWACS emas, balki CFM56 dvigatelli tanker samolyotlari. Saudiya Arabistoni uchun 8 dona ishlab chiqarilgan.
- E-3B
- E-3A ning yangilangan versiyasi. 24 ta samolyot konvertatsiya qilindi.
- E-3C
- AN/APY-2 dengiz radarlari va tizimni yangilashdan iborat ishlab chiqarish modeli. 9 dona ishlab chiqarilgan. NATOning E-3A samolyotlari nomi oʻzgartirilmagan boʻlsa-da, ushbu modelga koʻtarildi.
- JE-3C
- Boeing tomonidan sinov maqsadlarida foydalaniladigan E-3A. Keyinchalik u E-3C deb belgilandi.
- E-3D
- RAF uchun ishlab chiqarilgan CFM56 dvigatelli E-3C modeli Britaniya Sentry AEW.1 modifikatsiya paketiga ham qoʻllangan. 7 dona ishlab chiqarilgan.
- E-3F
- Frantsiya havo kuchlari uchun ishlab chiqarilgan, CFM56 dvigateli va frantsuzlar tomonidan qilingan baʼzi modifikatsiyalari bilan E-3C modeli 4 dona ishlab chiqarilgan.
- E-3G
- USAF Blok 40/45 modifikatsiyalari va havo platformasini modernizatsiya qilish (Airframe Modernization Program (AMP)).
- Sentry AEW.1
- Britaniya E-3Dlariga berilgan belgi.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manba
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Factsheet : E-3 SENTRY (AWACS) : E-3 SENTRY (AWACS)“. United States Air Force (1 mayıs 2006). 1 ağustos 2013da asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Boeing Integrated Defense Systems - Airborne Warning and Control System (AWACS)“. Boeing Integrated Defense Systems. 28 aralık 2012da asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ 3,0 3,1 „AWACS to Bridge the Technological Gap“. Air University. 3 aralık 2013da asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ Davies 2005, p.2.