Axmed-Zaki Axtyamov
| Axmed-Zaki Axtyamov | |
|---|---|
| Tavalludi |
1865 |
| Vafoti |
27-noyabr 1937-yil SSSR |
| Fuqaroligi | SSSR |
| Kasbi | Mulla |
Axtyamov Axmed-Zaki (tatarcha: Әxmәtzәki Әxtәmev) (1865-yil Qozon viloyati Noviy Baliqul — 27-noyabr 1937-yil) — mulla, Oxun Ahmad-Zaki ibn-Axtyam ibn-Bikshantai ibn-Abdurashid ibnShafigullax al-Bulgari.
Tarjimai holi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Axmed-Zaki 1865-yil noyabrda Tetyush tumanidagi Chatbash qishlogʻida[1] yoki Qozon viloyati, Spasskiy tumanidagi Noviy Baliqul qishlogʻida[2] Chatbash mulla Axtyam Bikchantayev oilasida tugʻilgan. Axmed-Zaki Qozondagi mashhur Apanayevskiy madrasasida oliy maʼlumotli shayxlardan tahsil olgan. U 1889-yil 3-yanvarda Ufada Orenburg maʼnaviy-maʼrifiy assambleyasi huzurida imom-xatip va mudarislik imtihonida qatnashdi va imtihondan oʻdi.1891-yildan u Oltoy togʻlarining uch yon bagʻrida joylashgan Zaysan chegara shahrida ruhoniy boʻlib xizmat qilgan.1895-yil 6-iyulda Zaysan namozxonasida mustaqil cherkov tashkil etildi. Axtyamov oʻzining gʻisht zavodi mahsulotlaridan foydalanib Zaysanda muhtasham masjid, ayollar va erkaklar maktablarini qurdirdi. 1906-yil 9-martda Semipalatinsk general-gubernatori Suxotin Axtyamovni „aʼlo, mehnatsevar va umumiy foydali faoliyati uchun“ 3-toifali faxriy libos bilan mukofotladi. 1908-yil dekabrda Semipalatinsk gubernatori vazifasini bajaruvchi Abaza farmoni (1908-yil 29-noyabrdagi 313-son buyrug‘i bilan), 6-dekabrda esa shtab boshlig‘ining qarori bilan oxun faxriy unvoni ko‘tarildi. Omsk harbiy okrugida u „Mehnatkorlik uchun“ kumush medali bilan taqdirlangan, chunki u 1891-yildan beri Zaysan garnizoni saflarining diniy talablarini bajarganligi sababli unga Stanislav lentasi taqilgan. Xuddi shu 1908-yilda birinchi Gʻarbiy Sibir otishma bataloni qoʻmondoni Axmed Axtyamovga harbiy mulla lavozimiga ariza bilan murojaat qildi, chunki Axmed Axtyamov 1891-yildan 1895-yilgacha toʻrtinchi Gʻarbiy Sibir liniya batalyoni saflari talablarini bajargan va birinchi Gʻarbiy Sibir bataloni talablarini bajarish 1900-dan 1908-yilgacha bepul edi. Diniy amaliyot bilan bir qatorda, Axtyamov maktablarda tatar tili va musulmon dini asoslarini oʻrgatgan. 1913-yilda Zaysan 1-jome masjidida imomlik qilgani uchun podshohning farmoni bilan shaxsiy faxriy fuqaro unvoni berilgan. 1920-yilda Zaysan Qizil Armiya tomonidan bosib olingan. Shaharda koʻplab qonli urushlar boshlandi. 1921-yilda Axtyamovlarning Zaysandagi uyi, chorva mollari va mol-mulki musodara qilindi. Oila ogʻir moliyaviy ahvolda edi. Axmed-Zaki Axtyamov rafiqasi va yetti farzandini singlisi bilan Toshkentga yuborgan, oʻzi esa Semipalatinskga koʻchib ketgan. Semipalatinskdagi 2-son masjidda imomlik lavozimini egalladi. Axmed-Zaki Axtyamov 1937-yil 26-noyabrda Sharqiy Qozogʻiston viloyatida NKVD tomonidan hibsga olingan, 1937-yil 27-noyabrda sudlangan va otib tashlangan; u 1989-yil 25-aprelda oqlangan edi[3].
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Kashlyak V., Bidanova A. Kazn v novogodnyuyu noch // Kazaxstanskaya pravda : ejednevnaya gazeta. — 2012. — 1 iyunya. (nedostupnaya ssilka)
- Kumarova B. M. Tatarskaya mechet goroda Zaysana. — Vostochno-Kazaxstanskiy oblastnoy arxitekturno-etnograficheskiy i prirodno-landshaftniy muzey-zapovednik, 2010.