Kontent qismiga oʻtish

Arizona universiteti

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Arizona universiteti
Xalqaro nomi
 University of Arizona
Shiori Sursum (Lotincha)[1][2]
Turi Universitet
Asos solingan sanasi March 12, 1885 (139 yil avval) (March 12, 1885)
Prezidenti Robert C. Robbins[3]
Fakultetlar 3,534 (2017)[4]
Talabalari 49,471(2021)[5]
Bakalavriat 38,528 (2021)[5]
Aspirantura 10,943 (2021)[5]
Akademiklari 3,534 (2017)
Joylashuvi
Tucson
Veb-sayti arizona.edu
"Old Main", shuningdek, „Arizona universiteti qishloq xoʻjaligi maktabi“ sifatida ham tanilgan. U 1972-yilda tarixiy joylar milliy reestriga kiritilgan

Arizona universiteti (Arizona, U of A, UArizona yoki UA) Arizona shtatining Tucson shahridagi davlat yer granti tadqiqot universitetidir. 1885-yilda 13-Arizona hududiy qonun chiqaruvchi organi tomonidan asos solingan, bu Arizona hududidagi birinchi universitet edi.

Universitet Amerika Universitetlari Assotsiatsiyasi va Universitetlar Tadqiqot Assotsiatsiyasining bir qismidir. Birinchisida bu Arizona shtatidan yagona aʼzo. Universitet „R1: Doktorantura universitetlari — juda yuqori tadqiqot faoliyati“ qatoriga kiritilgan. Arizona universiteti Arizona Regentlar kengashi tomonidan boshqariladigan uchta universitetdan biridir. 2021-yil holatiga koʻra, universitet 19 ta alohida kollej/maktabda 49,471 talabani[5], shu jumladan Tucson va Feniksdagi Arizona tibbiyot kolleji va Jeyms E. Rojers yuridik kollejini oʻqishga qabul qildi va ikkita akademik tibbiyot markazi (Banner — Universitet) bilan bogʻlangan. Tucson tibbiyot markazi va banner — Feniks universiteti tibbiyot markazi). 2021-yilda Arizona universiteti 30 000 dan ortiq talabalari boʻlgan sobiq tijorat kolleji boʻlgan Ashford universitetini sotib oldi va uni Arizona Universiteti Global Kampusi nomi bilan oʻzgartirdi[6].

Arizona Wildcats nomi bilan tanilgan (koʻpincha „Mushuklar“ deb qisqartirilgan), UAning kollejlararo sport jamoalari NCAAning Pac-12 konferentsiyasi aʼzolaridir. UA sportchilari bir nechta sport turlari, xususan, erkaklar basketboli, beysbol va softbol boʻyicha milliy unvonlarni qoʻlga kiritdilar. Universitet va uning sport jamoalarining rasmiy ranglari kardinal qizil va toʻq koʻkdir.

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Old Main 1938-yil

1862-yildagi Morrill Land-Grant qonuni qabul qilingandan soʻng, Arizonada universitetga intilish kuchaydi. Arizona hududining „Oʻn uchinchi oʻgʻri“ qonun chiqaruvchi organi 1885-yilda Arizona universitetini tasdiqladi va universitetni qurish uchun mablagʻ olish uchun Tucson shahrini tanladi. Tucson hududdagi ruhiy kasalxona uchun ajratilgan mablagʻni olishga umid qilgan, u hududdagi yagona universitetga ajratilgan 25 000 dollar oʻrniga 100 000 dollar ajratgan (Arizona shtat universiteti ham 1885-yilda tuzilgan, ammo u Arizonaning oddiy maktabi sifatida yaratilgan, universitet emas.). Tuz daryosidagi suv toshqini Tucson qonun chiqaruvchilarini kechiktirdi va ular Prescottga etib borganlarida, eng kerakli hududiy institutlarni ajratish boʻyicha orqa xonali bitimlar tuzildi. Tucson past mukofot sifatida koʻrilgan narsadan hafsalasi pir boʻldi.

Yangi muassasa uchun yer berishga tayyor boʻlgan tomonlar boʻlmaganligi sababli, Tucson fuqarolari ikki qimorboz va salon egasi maktab qurish uchun yerni hadya qilishga qaror qilmaguncha, pulni hududiy qonunchilik organiga qaytarishga tayyor edilar[7]. Talabalar shaharchasidagi birinchi bino boʻlgan Old Mainning qurilishi 1887-yil 27-oktabrda boshlangan va sinflar birinchi marta 1891-yilda Old Mainda 32 talaba bilan uchrashgan, hozir ham foydalanilmoqda[8]. Arizona hududida oʻrta maktablar boʻlmaganligi sababli, universitet faoliyatining dastlabki 23 yilida alohida tayyorgarlik sinflarini olib bordi.

Zamonaviy tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yil 17-aprelda Arizona universiteti COVID-19 pandemiyasi tufayli Tucson kampusi yopilganligi sababli 15 000 nafar xodimlarining maoshlari vaqtincha qisqartirilishi va taʼtilga chiqarilishini eʼlon qildi. Yiliga 150 000 dollargacha boʻlgan barcha xodimlar ishdan boʻshatildi, ularning davomiyligi har bir xodimning maoshi bilan belgilanadi. Yiliga 150 000 dollardan ortiq daromad oladigan xodimlar uchun ish haqi 17 % yoki 20 % ga qisqartirildi[9]. Shuningdek, 2020-yilda Arizona universiteti Zoviodan Ashford universitetini sotib olganini va uni Arizona universiteti global kampusiga oʻzgartirganini eʼlon qildi[10].

Akademiklar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Arizona universiteti bakalavr, magistr, doktorlik va professional darajalarni taklif etadi. Baholar qatʼiy 4 balli tizimda qoʻyiladi, „A“ 4 ball, „B“ 3 ball, „C“ 2 ball, „D“ 1 ball, „E“ esa nol ball hisoblanadi[11].

Reytinglar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2017-yilda Jahon universitetlari reytingi markazi Arizonani dunyoda 52-oʻrinni, AQSHda 34-oʻrinni egalladi[23]. 2018 Times Higher Education World University Rankings Arizona universitetini dunyoda 161-oʻringa[24], 2017/18 QS World University Rankings reytingida esa 230-oʻrinni egalladi[25].

2015-yilda Design Intelligence Arxitektura va landshaft arxitekturasi kollejining (CALA) arxitektura yoʻnalishi boʻyicha bakalavriat dasturini barcha davlat va xususiy universitetlar uchun mamlakatda 10-oʻringa qoʻydi. Xuddi shu nashr UA umumiy bakalavriat arxitektura dasturlari boʻyicha 20-oʻrinni egalladi[26].

Qabul

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Fall Freshman Statistics[27][28][29]
  2017 2016 2015 2014 2013
Ariza beruvchilar 36,166 35,236 32,723 26,481 26,329
Qabul qilinadi 28,433 26,961 24,417 20,546 20,251
% Qabul qilingan 78.6 76.5 74.6 77.5 76.9
Roʻyxatdan oʻtgan 7,360 7,753 7,466 7,744 6,881
oʻrtacha GPA 3.43 3.48 3.38 3.37 3.40
SAT darajasi* 1015-1250 1010-1230 1010-1230 1000-1230 990-1220
* SAT out of 1600

UA US News & World Report tomonidan „tanlangan“ universitet hisoblanadi[30]. 2014-2015 oʻquv yilida 68 nafar birinchi kurs talabalari Milliy xizmat stipendiyasiga sazovor boʻlishdi[31].

UA talabalari AQShning barcha shtatlaridan kelgan, talabalarning deyarli 69 % Arizonadan, qariyb 11 % Kaliforniyadan va 8 % xalqaro talabalar, undan keyin Texas, Illinois, Washington, Colorado va New Yorkdan talabalar soni sezilarli darajada[32] (2013-yil kuz).

Oʻqish toʻlovi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Arizona universitetida kuzgi va bahorgi semestrlar uchun toʻlov kunduzgi bakalavriat rezidentlari uchun $12,700 va norezidentlar uchun $37,200ni tashkil qiladi[33]. Boshqa shtatlarda boʻlgani kabi, davlat tomonidan qoʻllab-quvvatlanishining qisqarishi va maʼmuriy xodimlarning professor-oʻqituvchilarga nisbatan katta koʻpayishi tufayli oʻqish narxi oshib bormoqda[34]. 2014-yilda UAning ixtiyoriy taʼlim kafolati dasturiga oʻqishga kirgan bakalavr talabalari 2018-19 oʻquv yili davomida rezidentlar uchun $11,591 va norezidentlar uchun $30,745 da qoladi. Bakalavriat taʼlim yoʻnalishi boʻyicha oʻqishga kirgan talabalar avtomatik tarzda Kafolatlangan oʻquv dasturiga kirish huquqiga ega boʻladilar va 8 ta uzluksiz semestr (toʻrt yil) davomida oʻqish toʻlovi oshirilmaydi[35]. Kafolatlangan taʼlim dasturi yozgi va qishki sessiyalar uchun tariflarga taalluqli emas.

Kutubxonalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
2019-yilda taʼmirlash ishlari boshlanishidan oldin A asosiy kutubxonasiga kirish

2015-2016-yillardagi tadqiqot kutubxonalari assotsiatsiyasining „Universitet tadqiqot kutubxonalari tomonidan sarflangan mablagʻlar“ hisobotiga koʻra, UA kutubxonalari universitet sarmoyasi boʻyicha Shimoliy Amerikadagi 37-umumiy universitet kutubxonasi (114 tadan) hisoblanadi[36].

2012-yil holatiga koʻra, UA kutubxona tizimida olti milliondan ortiq bosma nashrlar, 1,1 million elektron kitoblar va 74 000 elektron jurnallar mavjud[37]. 1976-yilda ochilgan Bosh kutubxona kutubxona tizimining maʼlumotnoma, davriy nashriyot va maʼmuriy markazi boʻlib xizmat qiladi; asosiy toʻplamlarning aksariyati shu yerda joylashgan. Asosiy kutubxona kampusning janubi-sharqiy kvadrantida Makkale markazi va Arizona stadioni yaqinida joylashgan.

1996-yilda qurilgan Arizona sogʻliqni saqlash fanlari kutubxonasi kampusning shimoliy tomonidagi Sogʻliqni saqlash fanlari markazida va Feniks biotibbiyot kampusidagi Feniksda, Sogʻliqni saqlash fanlari taʼlim binosida (HSEB) joylashgan. Kutubxona tibbiyot, hamshiralik ishi, farmatsiya, jamoat salomatligi va veterinariya kollejlari, Arizona sogʻliqni saqlash tarmogʻi universitetiga xizmat qiladi va butun shtat boʻylab sogʻliqni saqlash mutaxassislari va fuqarolar uchun manba hisoblanadi.

Talabalar hayoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Birodarlik va ayollar klublari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Arizona universiteti 51 birodarlik va ayollar boʻlimlarini tan oladi[38]. 2018-yil holatiga koʻra, talabalarning 16 % dan ortigʻi UAning 52 bobdan iborat yunon hayoti dasturining bir qismidir. Toʻrtta boshqaruv kengashi birodarlik va sororitiesni boshqaradi. Qardoshlararo kengash (IFC) 20 birodarliklarni[39], Milliy Pan-Yelleniya Kengashi (NPHC) 7 ta tarixiy afro-amerikalik birodarlik va sororitiesni[40], Panhellenik assotsiatsiyasi (PHC) 20 sorority va Birlashgan Qardoshlik va Qardoshlik Kengashi (USFC) 21 tani ifodalaydi. Koʻp madaniyatli va koʻp manfaatli yunon tashkilotlari[41]. Delta Chi Lambda — 2000-yilda Arizona universitetida tashkil etilgan osiyolik amerikalik sorority[42]. Phrateresning Lambda boʻlimi, nodavlat notijorat, notijorat ijtimoiy xizmat koʻrsatish klubi 1937-yilda oʻrnatilgan.

Marsh guruhi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Arizona universitetining The Pride of Arizona deb nomlangan marsh guruhi birinchi Super Bowlning tanaffus vaqtida oʻynadi. Yaqinda Prideʼs 2014 Daft Punk shousi CBDNA (Kollej guruhi direktorlari milliy assotsiatsiyasi) tomonidan 2015-yil mart oyida oʻzlarining Milliy konferensiyasida taqdim etiladigan oʻntalikdan biri sifatida tanlandi[43]. Ular UA bitiruvchisi va sobiq Arizona faxr aʼzosi Chad Shoopman tomonidan boshqariladi[44].

Yotoqxonalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Cochise Hall universitetdagi yotoqxona boʻlib[45][46], 1921-yilda foydalanishga topshirilgan va 1992-yilda yangilangan. U erkaklar yotoqxonasi sifatida boshlangan boʻlsa-da, hozirda ayollarga ham moʻljallangan[47]. Katta Rim ustunlari binoning old qismini bezatadi. Yongʻin zinapoyalari bino hovlisidan juda koʻrinib turadi va koʻpincha aholi oʻrtasida amaliy hazillarda qatnashadi. Cochise Hall 1984-yilgi blokbaster filmiga kiritilgani bilan mashhur[48]. Filmda Cochise Hall birinchi kurs talabalari, shu jumladan, Alpha Beta uyi yoqib yuborilgunga qadar va oʻyinchilar ularni haydab chiqargunga qadar nerds uchun uy edi.

Taniqli bitiruvchilar va xodimlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Asosiy maqola: List of University of Arizona people

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „The Logo of the University of Arizona“. 2013-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  2. ↑ „It's music to Wildcat alumni's ears“ (2005-yil 4-noyabr). 2006-yil 12-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. „'Bear Down, Arizona' has become the school's motto and second fight song since the death of the man who first uttered the words 'bear down' in 1926.“.
  3. ↑ „Regents Announce Robbins as Finalist for UA Presidency“ (en). UANews. Qaraldi: 7 iyul, 2022.
  4. ↑ „Employee Headcounts“. 2017-2018 Factbook. University of Arizona (2018). 2018-yil 3-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7 iyul, 2022.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 „Enrollment“. University of Arizona (2018-yil 9-avgust). Qaraldi: 7 iyul, 2022.
  6. ↑ McKenzie, Lindsay „University of Arizona's Big Online Push“. www.insidehighered.com. Inside Higher Education. Qaraldi: 7 iyul, 2022.
  7. ↑ „The Founding of the University: Myths and Heroes“ (6-mart 2001-yil). Qaraldi: 7 iyul, 2022.
  8. ↑ „The Old Main“. UA History. Arizona Board of Regents (2005). 11-fevral 2006-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7 iyul, 2022.
  9. ↑ „kfkskfsk“. www.bizjournals.com. Qaraldi: 7 iyul, 2022.
  10. ↑ Zovio „Zovio Announces Historic Higher Education Transaction“. marketwatch.com. Qaraldi: 7 iyul, 2022.[sayt ishlamaydi]
  11. ↑ „University Grading Systems | Office of The Registrar“ (en). registrar.arizona.edu. 2017-yil 14-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7 iyul, 2022.
  12. ↑ „Academic Ranking of World Universities 2020: National/Regional Rank“. Shanghai Ranking Consultancy. Qaraldi: 2020-yil 15-avgust.
  13. ↑ „America's Top Colleges 2021“. Forbes. Qaraldi: 2021-yil 9-sentyabr.
  14. ↑ „Wall Street Journal/Times Higher Education College Rankings 2021“. The Wall Street Journal/Times Higher Education. Qaraldi: 2020-yil 20-oktyabr.
  15. ↑ „2021 Best National University Rankings“. U.S. News & World Report. Qaraldi: 2020-yil 24-sentyabr.
  16. ↑ „2020 National University Rankings“. Washington Monthly. Qaraldi: 2020-yil 31-avgust.
  17. ↑ „Academic Ranking of World Universities 2020“. Shanghai Ranking Consultancy (2020). Qaraldi: 2020-yil 15-avgust.
  18. ↑ „QS World University Rankings 2022“. Quacquarelli Symonds. Qaraldi: 2021-yil 18-iyun.
  19. ↑ „World University Rankings 2021“. Times Higher Education. Qaraldi: 2020-yil 2-sentyabr.
  20. ↑ „2021 Best Global Universities Rankings“. U.S. News & World Report. Qaraldi: 2020-yil 20-oktyabr.
  21. ↑ „University of Arizona Graduate School rankings“. U.S. News & World Report. Qaraldi: 7 Iyul, 2022. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |access-date= (yordam)
  22. ↑ „U.S. News Best Global Universities Rankings“. U.S. News & World Report. Qaraldi: 21-oktabr 2020-yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
  23. ↑ „CWUR 2018/2019 – World University Rankings“. Qaraldi: 7 iyul, 2022.
  24. ↑ „World University Rankings“ (en). Times Higher Education (THE) (2017-yil 18-avgust). Qaraldi: 7 iyul, 2022.
  25. ↑ „QS World University Rankings 2018“ (en). Top Universities (2017-yil 1-fevral). Qaraldi: 7 iyul, 2022.
  26. ↑ „America's Best Architecture & Design Schools 2015“. DesignIntelligence. DesignIntelligence. 2015-yil 17-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 7 iyul, 2022.
  27. ↑ „2017–18 Fact Book – Applications, Admissions, and Matriculations“. Arizona Board of Regents. 2019-yil 2-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 iyul, 2022.
  28. ↑ „2017–18 Fact Book – New Freshmen High School GPA“. Arizona Board of Regents. 2018-yil 2-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 iyul, 2022.
  29. ↑ 2017-18 Fact Book — New Freshmen SAT Combined Score (Wayback Machine saytida January 3, 2019, sanasida arxivlangan) Arizona Board of Regents. Retrieved January 2, 2019.
  30. ↑ „U.S. News Best Colleges Rankings“. U.S. News.
  31. ↑ „2014–15 Fact Book – The Honors College“. University of Arizona. 17-oktabr 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 iyul, 2022.
  32. ↑ „UA Factbook 2013–14 – Students by State“. factbook.arizona.edu. University of Arizona. 6-iyul 2015-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 iyul, 2022.
  33. ↑ „Scholarships and Financial Aid - University of Arizona“. University of Arizona (8-dekabr 2021-yil). Qaraldi: 8 iyul, 2022.
  34. ↑ „Tuition and Costs“. University of Arizona Bursar's Office. 2-aprel 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 iyul, 2022.
  35. ↑ „Scholarships and Financial Aid – University of Arizona“. University of Arizona. 2019-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 iyul, 2022.
  36. ↑ „Spending of University Research Libraries (2015-16)“. chronicle.com. The Chronicle of Higher Education. Qaraldi: 8 iyul, 2022.
  37. ↑ „Library History & Trivia“. University Libraries. 16-avgust 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 iyul, 2022.
  38. ↑ „UA Fraternity & Sorority Programs“. Qaraldi: 8 iyul, 2022.
  39. ↑ „University of Arizona Fraternities“. 2019-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 iyul, 2022.
  40. ↑ „University of Arizona – NPHC Divine Nine“. 2019-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 iyul, 2022.
  41. ↑ „Union.arizona.edu“. 10-sentabr 2008-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 iyul, 2022.
  42. ↑ „Delta Chi Lambda Sorority, Inc.“. Qaraldi: 8 iyul, 2022.
  43. ↑ „The Pride of Arizona“ (en-US). The Pride of Arizona. 2017-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 8-iyul.
  44. ↑ Shoopman, Chad „An Open Letter to the "Pride of Arizona"“. The Pride of Arizona (28-mart 2016-yil). 2016-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8 iyul, 2022.
  45. ↑ „Cochise“ (14-yanvar 2014-yil). 2014-yil 14-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 8-iyul.
  46. ↑ 32°13′50″N 110°57′21″W / 32.2305°N 110.9558°W / 32.2305; -110.9558
  47. ↑ Celaya, Eddie „Campus Guide'17: A Brief History of Wildcat Country“. Daily Wildcat (2017-yil 9-avgust). Qaraldi: 8 iyul, 2022.
  48. ↑ „Revenge of the Nerds (1984)“.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
 Vikiomborda Arizona universiteti
haqida turkum mavjud 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Arizona_universiteti&oldid=5180727" dan olindi