Kontent qismiga oʻtish

Anne Frank

Ishoratlarni tahrirla
Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Annelies Marie „Anne“ Frank (1929-yil 12-iyun – 1945-yil fevral/mart) – asli yahudiy boʻlgan nemis-golland kundalik yozuvchisi. II jahon urushi.Uning 1942-yildan 1944-yilgacha bosib olingan Gollandiyadagi hayoti haqida yozgan kundaligi, keyinchalik "Anne Frankning kundaligi „(Het Achterhuis tilida asl nusxasi) nomi ostida chop etilgan. Shuning uchun Frank Xolokostning eng taniqli qurbonlaridan biridir. U haqida koʻplab kitoblar, spektakllar va filmlar mavjud.

Germaniyaning Frankfurt shahrida tugʻilgan, u oilasi bilan Gollandiyaning Amsterdam shahrida yashagan, u yerda umrining koʻp qismini oʻtkazgan, toʻrt yarim yoshida natsistlar Germaniya ustidan nazorat oʻrnatgan. Germaniya fuqarosi boʻlib tugʻilgan, 1941-yilda fuqaroligini yoʻqotgan. U 1940-yil may oyida Germaniyaning Gollandiyaga bostirib kirishi natijasida Amsterdamda qamalgan. 1942-yil iyul oyida yahudiylarning taʼqibi kuchaygani sababli, u oilasi bilan uyda kutubxona orqasidagi yashirin xonaga yashiringan. Oʻsha paytdan boshlab 1944-yil avgust oyida oila gestapo tomonidan hibsga olinmaguncha u oʻzining tugʻilgan kuniga bagʻishlangan kundaligida oʻz boshidan kechirganlari haqida muntazam ravishda yozgan. Oila hibsga olinganida, ular fashistlarning konslagerlariga yuborilgan. 1944-yil oktabr yoki noyabr oylarida u katta singlisi Margot bilan Osventsimdan Bergen-Belsen kontslageriga surgun qilindi. Ular bir necha oy oʻtgach, bu yerda, ehtimol, tifdan vafot etdilar. Qizil Xoch oʻlim holatlarini mart, rasmiy oʻlim sanasini esa 31-mart deb belgilagan edi, ammo 2015-yilda Anne Frankning uyida oʻtkazilgan tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, ular fevral oyida oʻlish ehtimoli koʻproq.

Uning otasi Otto Frank oilaning urushdan omon qolgan yagona aʼzosidir. U Amsterdamga qaytib kelganida, u qizining kundaligi uning kotibi Miep Gies tomonidan yuritilishini bilib oldi va 1947-yilda u kundalikni nashr ettirdi[1]. Kundalik 1952-yilda “Yosh qizning kundaligi " nomi bilan ingliz tiliga tarjima qilingan va hozirda 70 dan ortiq turli tillarda nashr etilgan[2].

Birinchi yillar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Anne Frank, 1940-yil

Annelies[3] yoki Annelise[4] Mari Frank 1929-yil 12-iyunda Germaniyaning Frankfurt shahridagi Maingau Qizil Xoch klinikasida Edit (née Holländer) va Otto Geynrix Frank oilasida tugʻilgan[5]. Uning Margot ismli opasi bor[6]. Franklar oilasi liberal yahudiy boʻlib, dinning urf-odatlari bilan mutlaqo cheklanmagan[7]. Ular yahudiylar va turli dinlarga mansub fuqarolarning assimilyatsiya qilingan jamoasida yashagan. Edit va Otto ilmiy tadqiqotlarga qiziqqan odamlar edi; ularning uylarida katta kutubxona bor edi, ular bolalarini kitob oʻqishga undadilar[8]. Anna tugʻilganda, oila Frankfurt- Dornbuschdagi Marbachweg 307 da ijaraga olingan ikki qavatli uyda yashar edi. 1931-yilda u Dornbuschning Dichterviertel (Shoirlar mahallasi) deb nomlangan hududidagi Ganghoferstrasse 24-dagi uyga koʻchib oʻtdi. Ikkala uy ham bugungi kungacha saqlanib qolgan[9].

Anne Frank tugʻilgan Maingau Qizil Xoch klinikasi
Merwedepleindagi kvartira, u yerda Franklar oilasi 1934-yildan 1942-yilgacha yashagan.

1933-yilda Adolf Gitlerning natsistlar partiyasi federal saylovda gʻalaba qozonganidan soʻng, Edit Frank bolalari bilan Axenda yashovchi onasi Roza bilan qolishga ketdi. Otto Frank Frankfurtda qolgan edi, lekin Amsterdamdan ish taklifi boʻlgach, u yerga koʻchib oʻtdi[8]. U pektin ishlab chiqaruvchi Opekta Works kompaniyasida ishlay boshladi. Bu davrda Edit oilasi uchun uy topish uchun Axen va Amsterdamga sayohat qildi va oxir-oqibat Rivierenbuurtdagi Merwedepleinda, yahudiy-nemis muhojirlari yashaydigan mahallada kvartira topdi[10]. 1933-yil dekabr oyining oxirida Edit qizi Margot bilan erining oldiga bordi. Ona buvisi bilan qolib, fevral oyida Gollandiyada oilasi bilan uchrashdi[10]. Franklar oilasi 1933—1939-yillarda Germaniyadan qochgan 300 000 yahudiy orasida[7].

Anne va Margot Amsterdamga koʻchib oʻtgandan keyin u maktabni boshladi. Margot davlat maktabida, Ann esa Montessori maktabida oʻqigan. Margot dastlab golland tili bilan muammolarga duch kelgan boʻlsa-da, u Amsterdamda yulduz talabaga aylandi. Ona ham maktabga koʻnikdi, oʻz yoshida doʻstlar orttirdi; Xanna Goslar uning eng yaqin doʻstlaridan biriga aylandi[7].

1938-yilda u sous ishlab chiqarishda ishlatiladigan ziravorlar ishlab chiqaradigan ikkinchi Otto Pectacon kompaniyasiga asos soldi[8]. Hermann van Pels kompaniya tomonidan ziravorlar boʻyicha maslahat olish uchun yollangan. U yahudiy qassob edi va oilasi bilan Osnabryukdan qochib ketgan[8]. 1939-yilda Edithning onasi franklar huzuriga koʻchib oʻtdi va 1942-yil yanvar oyida vafotigacha ular bilan qoldi[6].

1940-yil may oyida Germaniya Niderlandiyaga bostirib kirdi, u yerda ishgʻolchi hukumat yahudiylarga nisbatan kamsituvchi va cheklovchi qonunlarni qoʻllashni boshladi[6]. Otto Frank oʻz oilasi bilan Qoʻshma Shtatlarga koʻchib ketishni rejalashtirgan va bu yerni „oʻzlari yashashi mumkin boʻlgan yagona joy“ deb hisoblagan[11]. Biroq, Rotterdamdagi AQSh konsulligi yopilgani va hujjatlar va arizalar yoʻqolganligi sababli viza soʻrovi hech qachon koʻrib chiqilmagan. Agar u qayta ishlangan boʻlsa ham, oʻsha paytda AQSh hukumati Germaniyada yaqin qarindoshlari boʻlgan odamlarni natsist agentlari boʻlishlari uchun shantaj qilishlari mumkin deb gumon qilgan[11].

Orqa uydagi hayot

[tahrir | manbasini tahrirlash]
A three shelf timber bookcase, filled with books, stands at an angle in front of a doorway to the Secret Annexe
Amsterdamdagi Anne Frank uyidagi Orqa uyga kirish eshigini yashiradigan kutubxona. (qayta qurilgan)

1942-yil 6-iyul kuni ertalab[6] oila oʻzining eng ishonchli xodimi yordamida Prinsengrachtdagi Opekta kompaniyasi tepasida joylashgan zinapoya orqali uch qavatli uyga yashirinib joylashdi. Ular yashiringan bu joy kundaliklarda Achterhuis (Orqa uy) deb qayd etilgan. Ular oʻz kvartiralarini toʻsatdan tark etgandek tartibsiz qoldirdilar va Otto Shveysariyaga borishlari mumkinligi haqida eslatma yozgan edi. Ular Annaning mushuki Moortjeni oʻzlari bilan olib ketishmadi, chunki ular yashirinishlari kerak edi. Yahudiylarga jamoat transportidan foydalanish taqiqlangan, ular u erga borish uchun milya yoʻl yurishgan[8]. Orqa uyning eshigini yashirish uchun uning oldiga kutubxona joylashtirilgan[12].

Uning yashiringan joyini bilgan xodimlari Viktor Kugler, Yoxannes Kleyman, Miep Gies va Bep Voskuijl edi. Giesning rafiqasi Yan Gies va Voskuylning otasi Yoxannes Xendrik Voskuyl yashirinish vaqtida ularga yordam berganlar orasida edi. Bu odamlar yashiringan joylari va tashqi dunyo oʻrtasidagi yagona aloqa boʻlib, ulardan urush va siyosiy voqealar haqida maʼlumot olishgan. Ular oʻzlarining barcha ehtiyojlarini qondirishdi, vaqt oʻtishi bilan ularni qondirish qiyinlashdi; xavfsizligini taʼminlab, oziq-ovqat va boshqa zarur narsalarni olib kelishdi. Frank oʻz kundaligida ularning eng xavfli paytlarda fidoyiliklari va uydagilarning maʼnaviyatini koʻtarishga qaratilgan saʼy-harakatlari haqida yozgan. Ularning barchasi yahudiylarga boshpana bergan holda qoʻlga olinsa, oʻlim jazosiga duchor boʻlishlarini bilishardi[8].

A photograph taken from the opposite side of the canal shows two four-story buildings which housed the Opekta offices and behind them, the Secret Annexe
Prinsengrachtdagi uy, Amsterdam (chapda)
Bino va orqa uyning maketi.

Yosh kundalik yozuvchisi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Frank oʻz kundaligida oila aʼzolari bilan munosabatlari va har birining xarakter xususiyatlaridagi farqlar haqida yozgan. U hissiy jihatdan oʻziga eng yaqin otasini koʻrdi va Otto keyinchalik shunday dedi: „Anne va Margot bilan solishtirganda, biz yaxshiroq edik, u onasiga koʻproq bogʻlangan edi. Margot hech qachon oʻz his-tuygʻularini koʻrsatmagan va qoʻllab-quvvatlashga muhtoj emas edi, chunki u Anna kabi hissiy tebranishlarga ega emas edi, shuning uchun bizning munosabatlarimiz shunday rivojlangan boʻlishi mumkin“[6]. Birodarlar yashirinish davrida bir-biriga avvalgidan koʻra yaqinroq edi. Biroq, Ann baʼzida singlisiga hasad qilardi, uni Margot kabi mehribon va xotirjam emasligi uchun tanqid qilardi. Onaning yoshi ulgʻaygan sari singlisi bilan munosabatlari yaxshilanib bordi. 1944-yil 12-yanvarda yozgan Frenk shunday dedi: „Margot tobora yaxshilanmoqda… U hozirgi kunlarda u qadar ayyor emas va haqiqiy doʻstga aylanadi. U meni endi eʼtiborga olinmaydigan goʻdak deb oʻylamaydi“[13].

Orqa uy (pastda) engil devorlari va toʻq sariq rangli tomi bilan, 2004-yilgi Westerkerkdan koʻrinadi va uyning orqasidagi bogʻdagi Anne Frank daraxti (pastki oʻngda).

Yoshlik davri

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Anne Frank 6-Montessori maktabida, 1940-yil
Anne Frankning fotosuratlari, 1939-yil

Frank Annelies [3] yoki Annelise [4] Mari Frank 1929-yil 12-iyunda Germaniyaning Frankfurt shahridagi Maingau Qizil Xoch klinikasida [14] tugʻigan . Edith qizlik familyasi: Holländer .qizlik familyasi: Holländer) va Otto Geynrix Frank . Uning Margot ismli opasi bor edi. [6] Franklar yahudiylar boʻlib, yahudiylikning barcha urf-odatlari va anʼanalariga rioya qilmaganlar. [7] Ular turli dinlarga mansub yahudiy va yahudiy boʻlmagan fuqarolarning assimilyatsiya qilingan jamoasida yashagan. Edit va Otto sodiq ota-onalar boʻlib, ular ilmiy ishlarga qiziqqan va keng kutubxonaga ega edilar; ikkala ota-ona ham bolalarni oʻqishga undadilar. [8] [10] Anna tugʻilganda, oila Frankfurt- Dornbuschdagi Marbachweg 307-dagi uyda yashagan va u yerda ikki qavatni ijaraga olgan. 1931-yilda oila Dornbuschning Dichterviertel (Shoirlar mahallasi) deb nomlangan zamonaviy liberal hududidagi Ganghoferstrasse 24ga koʻchib oʻtdi. Ikkala uy hali ham mavjud.[15]

1933-yilda Adolf Gitlerning natsistlar partiyasi federal saylovda gʻalaba qozonib, Gitler Reyx kansleri etib tayinlangandan soʻng, Edit Frank va bolalar Editning onasi Roza bilan Axenga qolishni xohlashdi. Otto Frank Frankfurtda qoldi, lekin Amsterdamda kompaniya ochish taklifini olgach, biznesni tashkil qilish va oilasi uchun turar joy ajratish uchun u erga koʻchib oʻtdi. [8] U meva ekstrakti pektinini sotuvchi Opekta Works kompaniyasida ishlay boshladi. Ediz Axen va Amsterdamga borib kelib yurdi va Amsterdamning Rivierenbuurt mahallasidagi Merwedeplein (Merwede maydoni) da kvartira topdi, u yerda yana koʻplab yahudiy-nemis qochqinlari joylashdilar. [10] 1933-yilning noyabrida Ediz bir oydan keyin Margot Amsterdamga eri bilan koʻchib oʻtdi. [10] Ann buvisi bilan fevralgacha yaʼni oila Amsterdamda birlashguncha qoldi. [10] Franklar 1933-1939 yillarda Germaniyadan qochgan 300 000 yahudiy orasida edi [7]

Amsterdamga koʻchib oʻtgandan soʻng, Anne va Margot Frank maktabga oʻqishga kirishdi – Margot davlat maktabiga va Anne 6-Montessori maktabiga . Golland tili bilan bogʻliq dastlabki muammolarga qaramay, Margot Amsterdamda mashhur oʻquvchiga aylandi. Anna tez orada Montessori maktabini oʻz uyidek his qildi va keyinchalik uning eng yaxshi doʻstlaridan biriga aylanadigan Xanneli Goslar kabi tengdoshlari bilan uchrashdi. [10]

1938 yilda Otto Frank kolbasa ishlab chiqarishda ishlatiladigan oʻtlar, tuzlangan tuzlar va aralash ziravorlar ulgurji sotuvchisi boʻlgan „Pectacon“ ikkinchi kompaniyasini ochdi. [6] [8] Hermann van Pels Pectacon kompaniyasida ziravorlar boʻyicha maslahatchi sifatida ishlagan. Yahudiy qassob, u oilasi bilan Osnabryukdan qochib ketgan edi. [8] 1939-yilda Ediz Frankning onasi franklar bilan yashashga keldi va 1942-yil yanvarida vafotigacha ular bilan birga boʻldi. [6]

1940 yil may oyida Germaniya Niderlandiyaga bostirib kirdi va ishgʻol hukumati cheklovchi va kamsituvchi qonunlarni amalga oshirish orqali yahudiylarni taʼqib qila boshladi; koʻp oʻtmay majburiy roʻyxatga olish va ajratish sodir boʻldi. [6] Otto Frank oilasini Qoʻshma Shtatlarga koʻchib oʻtishini rejalashtirdi – bu unga hayotiy boʻlib tuyulgan yagona manzil [11] – lekin Frankning viza uchun arizasi hech qachon koʻrib chiqilmadi, chunki AQSh konsulligi Rotterdam 1940-yil 14 mayda nemis bombardimonida vayron boʻldi, natijada u yerdagi barcha hujjatlar, jumladan, oilaning viza arizasi yoʻqoldi.[16] ]

1941- yil yozgi taʼtildan soʻng, Anna endi Montessori maktabiga borishga ruxsat berilmasligini bildi, chunki yahudiy bolalari yahudiy maktablarida oʻqishlari kerak edi. Oʻshandan beri Anna, singlisi Margot singari, Jewish Lyceum [nl] ga bordi,[17] Amsterdamdagi eksklyuziv yahudiy oʻrta maktabi 1941-yil sentabrda ochilgan.[18]

Rasmlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Amsterdamdagi Anna Frank haykali
    Amsterdamdagi Anna Frank haykali
  • Amsterdamdagi Anne Frankning uyi (yangi)
    Amsterdamdagi Anne Frankning uyi (yangi)

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Tanya Savicheva
  • Samanta Smit
  • Sadako Sasaki

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Anne Frank Beyond the Diary: a Photographic Remembrance.. New York: Puffin/Viking, 1995 — 80, 103-bet. ISBN 9780140369267. 
  2. ↑ „The publication of the diary“ (15 ekim 2018). 28 nisan 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 3 aralık 2021.
  3. ↑ 3,0 3,1 Anne Frank Fonds.
  4. ↑ 4,0 4,1 Barnouw & Van Der Stroom 2003.
  5. ↑ „Geschichte“. Frankfurt Red Cross Clinics. 27 ocak 2014da asl nusxadan arxivlangan.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 Müller 1999.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 van der Rol & Verhoeven 1995.
  8. ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 Lee 2000.
  9. ↑ „Wohnhaus der Familie Frank“. City of Frankfurt. 17 ocak 2019da asl nusxadan arxivlangan.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 10,6 Verhoeven 2019.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 „Letters reveal desperate plight of Anne Frank's family – Europe – International Herald Tribune“. The New York Times (14 şubat 2007). 21 kasım 2015da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20 kasım 2015.
  12. ↑ Westra et al. 2004.
  13. ↑ Frank 1995.
  14. ↑ „Geschichte“. Frankfurt Red Cross Clinics. 2014-yil 27-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 20-oktyabr.
  15. ↑ „Wohnhaus der Familie Frank“. City of Frankfurt. 2019-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 11-iyul.
  16. ↑ „German Bombs and US Bureaucrats: How Escape Lines from Europe Were Cut Off“ (en). www.us-holocaust-museum.medium.com (2018-yil 6-iyul). 2022-yil 1-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-sentyabr.
  17. ↑ „Anne Frank“. Anne Frank Fonds. 2021-yil 25-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-sentyabr.
  18. ↑ „Joodse HBS + Joods Lyceum (secondary Modern School)“ (en). www.iamsterdam.com. 2021-yil 26-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 26-dekabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Anne_Frank&oldid=5037164" dan olindi