Anchorit

Skipton, Holy Trinity cherkovidagi anchorit hujrasi.

Kristina Karpenter Surrey shtati Shere shahri Sent James cherkovidagi hujraga qamalgan edi.

„The Anchorite“ (1881), Teodor Axentowicz tomonidan.

Xristianlikda anchorit yoki anchoret (ayol: anchores) — bu diniy sabablarga koʻra dunyoviy jamiyatdan uzoqlashib, ibodatga, zohidlik yoki Evxaristiyaga yoʻnaltirilgan hayot kechirish imkoniyatiga ega boʻlgan kishidir. Anchoritlar koʻpincha diniy zohidlarning bir turi hisoblansa-da, germitlardan farqli oʻlaroq, ular koʻpincha cherkovlarga biriktirilgan hujralarda doimiy qamalib oʻtirishga vaʼda berishlari kerak edi. Bundan tashqari, germitlardan farqli oʻlaroq, anchoritlar dafn marosimiga juda oʻxshash diniy muqaddaslash marosimiga boʻysundilar, shundan soʻng ular dunyo uchun oʻlik, tirik avliyoning bir turi deb hisoblanadilar. Anchoritlar maʼlum bir avtonomiyaga ega edilar, chunki ular yepiskopdan boshqa hech qanday cherkov hokimiyatiga javob bermadilar.

Anchoritik hayot — xristian monastirizmining dastlabki shakllaridan biri. Bugungi kunda katolik cherkovida bu „muqaddas hayotning boshqa shakllari“dan biri boʻlib, muqaddas eremitik hayot bilan bir xil meʼyorlar asosida boshqariladi. Oʻrta asrlarda Angliyada eng qadimgi qayd etilgan anchoritlar 11-asrda mavjud edi. Ularning eng koʻp soni 200 ga yaqin anchoritlar 13-asrda qayd etilgan.

12–16-asrlarda ayol anchoritlarning soni doimiy ravishda erkak hamkasblaridan koʻp boʻlgan, baʼzan toʻrtdan birga (13-asrda), oxir-oqibat ikkidan birga (15-asrda) kamaygan. Koʻp sonli anchoritlarning jinsi bu davrlar uchun qayd etilmagan.

1536–1539-yillar oraligʻida Angliyada Henry VIII buyrugʻi bilan monastirlarning tarqatib yuborilishi anchorlik anʼanasini samarali ravishda tugatdi.

Anchoritik hayot

Anchoritik hayot erta va yuqori oʻrta asrlarda keng tarqaldi. Anchoritlar va anchoresslarning turar joylariga misollar saqlanib qolgan, ularning koʻp qismi Angliyada. Ular mahalliy qishloq cherkovining devorlaridan biriga qurilgan oddiy hujrada (anchorhold deb ham ataladi) boʻlishga moyil edilar. German tilida soʻzlashadigan hududlarda, kamida 10-asrdan boshlab, yepiskop anchor oʻz hujrasiga kirganida „Oʻliklar idorasi“ deb aytish odat tusiga kirgan, bu anchorning dunyoda oʻlimini va xudo va farishtalar bilan yolgʻiz muloqot qilish uchun ruhiy hayotda qayta tugʻilishini bildiradi. Baʼzan, agar anchor hujra ichida devor bilan oʻralgan boʻlsa, yepiskop oʻz vakolatini belgilash uchun devorga muhr bosardi. Biroq, baʼzi anchorlar oʻz hujralari va qoʻshni cherkovlar orasida erkin harakat qilishdi.

Aksariyat anchoritik qalʼalar kichik edi, ehtimol 12 dan 15 qadamgacha, kvadrat, uchta derazali. Qurbongohni koʻrish, Massani tinglash va Evxaristiyani qabul qilish maʼbadga qaragan umumiy devordagi „hagioskop“ yoki „squint“ deb ataladigan kichik, yopiq deraza orqali mumkin edi. Anchoritlar bu derazalar orqali tashrif buyuruvchilarga ruhiy maslahat va nasihatlar berib, donolik uchun obroʻ qozonishdi. Yana bir kichik oyna anchoritning jismoniy ehtiyojlarini koʻrich uchun kirishga ruxsat berdi. Koʻpincha koʻchaga qaragan, lekin shaffof mato bilan qoplangan uchinchi oyna hujraga yorugʻlik kiritdi.

Anchoritlar murosasiz oʻrab olingan hayotga sodiq. Ketishni oʻylaganlar, ehtimol, ruhlari ruhiy tushkunlik uchun laʼnatlanishi mumkinligiga ishonishgan. Baʼzilar hatto qaroqchilar yoki talonchilar oʻz shaharlarini talon-toroj qilganlarida ham oʻz hujralarini tark etishdan bosh tortdilar va cherkov yondirilganda yonib oʻldilar. Ular tejamkor taomlar yeydilar, kunlarini ham tafakkur namozida, ham boshqalarga shafoat qilishda oʻtkazdilar. Ularning tana chiqindilari kamerali qozon yordamida boshqarildi. Baʼzi anchorlarda bir nechta kichik xonalari yoki bogʻlari bor edi. Xizmatkorlar anchorlarning asosiy ehtiyojlarini qondirish, oziq-ovqat va suv bilan taʼminlash va chiqindilarni olib tashlash bilan shugʻullanishdi. Masalan, Norvichlik Julianning bir nechta xizmatkorlari boʻlgan, ular orasida Sara va Elis ham bor. Rievaulxdan Aelred anchor tax. 1161-yilda De Institutione Inclusarum nomli oʻzining yolgʻiz singlisi uchun anchor qoidalari kitobini yozgan; unda u kampirdan boshqa uydoshlarini saqlamaslikni, hamroh va darvozabon, yosh kanizakni esa uy xizmatkori sifatida ishlatishni taklif qilgan.

Anachor Xudo bilan birlashish sari sayohatga chiqishi mumkin boʻlgan jismoniy joy boʻlishidan tashqari, kengroq jamiyatdagi odamlar, ruhiy maslahat va yoʻl-yoʻriq izlayotganlar uchun maʼnaviy va geografik markazni taʼminladi. Jamiyatdan tosh devorlar va oʻziga xos maʼnaviy koʻrsatmalar bilan ajralib turadigan boʻlsa-da, anchor jamiyatning markazida yotardi. Anchorhold kommunal tarzda „womb“ deb nomlangan, unda jamiyatda nasroniylar va inson subʼektlari sifatida qayta tugʻilishga ishonch tuygʻusi paydo boʻladi.

Adabiyotlar

• Healy, John „Ascetics and Anchorites“, . The Ancient Irish Church, 1 (en), London: Religious Tract Society, 1892 — 82–88-bet. 
• Hughes-Edwards, Mari. Reading Medieval Anchoritism: Ideology and Spiritual Practices. University of Wales Press, 2012. ISBN 9780708325049. 
• Rotha, Mary Clay „Chapter VII: Anchorites in church and cloister“, . The Hermits and Anchorites of England.  (Wayback Machine saytida 2006-09-02 sanasida arxivlangan) 
• Warren, Ann K. (1985). „Anchorites and their Patrons in Medieval England“. Berkeley: University of California Press. ISBN 0520052781ISBN 0520052781

Havolalar

• All Saints cherkovidagi Anchorhold, Kingʻs Lynn, Norfolk
• Avliyo Benedikt qoidasining 1-bobi re: Anchorites
• The Way of an Anchoress (Wayback Machine saytida 2007-02-03 sanasida arxivlangan)
• Dustondagi Avliyo Luqo cherkovidagi anchorit hujrasi
• Marsha, Anchoritic Spirituality in Medieval England: The Form, the Substance, the Rule
• Rotha Mary Clay, Toʻliq matn va rasmlar, The Hermits and Anchorites of England.
• Ancrene Wisse bilan tanishtirish
• anchorit? (anchorite.org, blog)
• Britaniya kutubxonasi Ancrene Wisse qoʻlyozmasining toʻliq raqamlashtirilgan nusxasi, 13-asrda yozilgan anchorlar uchun taʼsirli qoida