Allentown

Allentaun

Shahar markazi Gerb Bayroq
Shtat tarkibidagi shahar
Tarkibida	Pensilvaniya
Asos solingan sanasi	12-mart, 1867-yil(1867-03-12)
Mer	Metyu Tuerk
Aholi (2020-yil)	125845
Zichligi	2766.35 kishi./km²
Millatlar tarkibi	inglizlar, nemislar
Maydoni	46.64 km²
Vaqt mintaqasi	−4
Pochta indeksi	18101, 18102, 18103, 18104, 18105, 18106, 18109, 18175,, 18195
Rasmiy sayti	allentownpa.gov
Xaritada

Allentaun – AQShning Pensilvaniya shtatidagi Lexig okrugining markazidagi shahar. 2020-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Allentaun Pensilvaniya shtatidagi eng koʻp aholiga ega shaharlar ichida uchinchi oʻrinda turadi. Shahar aholisi esa 125,845 nafarni tashkil etadi. Shaharga 1867-yilda asos solingan.

Shahar Filadelfiyadan 48 mil (77 km) shimolda va Nyu-York shahridan esa 78 mil (126 km) gʻarbda joylashgan.

Tarixi

XVIII asr

1700-yillargacha shahar hududi oʻrnida oʻrmon boʻlgan. Ushbu davrda yashagan Lenape qabilasi vakillari oʻrmon hududida ovchilik bilan shugʻullanishgan. Shaharga ko'chib kelgan koʻchmanchi qabilalar oʻtroq hayot tarziga oʻtgach, shahar turli qismlarga boʻlinib ketgan hamda XVIII asrning oʻrtalarida shaharchalar soni 42 taga yetgan.

Shaharning nomlanishida shahar asoschisi Allenning xissasi ko'proq bo'lgan. Hozirgi kundagi shaharning 7-sonli koʻchasiga uning nomi berilgan.

Amerika inqilobiy urushi davrida

Amerika inqilobiy urushida kasalxona vazifasini bajargan bino

Shaharda joylashgan „Hamilton“ koʻchasida Amerika inqilobiy urushi paytida yaralangan askarlar uchun moʻljallangan kasalxona mavjud boʻlgan. Shuningdek, inqilobiy urush davrida qoʻlgan olingan asirlar uchun „Gordon“ koʻchasida lager barpo etilgan. Urushda gʻalaba qozongan Jorj Vashington va uning qoʻshinlari 1777-yilda Allentaunda bir kecha qolishadi va shu koʻcha keyinchalik „Water street“ nomini oladi.

XIX asr

1810-yilda AQShda oʻtkazilgan aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, shahar aholisi 700 kishini tashkil etgan. Pennsilvaniya hamdoʻstligi kengashishining 1811-yil 18-martdagi qaroriga muvofiq, shahar Norgempton okrugi tarkibiga qoʻshilgan. Okrugga qoʻshilgach, Norgempton markaziy banki barpo etildi. Lehig daryosi ustidan 160 metr uzunlikka teng boʻlgan „Hamilton“ koʻprigi qurilgan. 1829-yilda shu daryoning sharqiy qismida ham koʻprik qurildi. 1848-yilda daryo boʻylab, temiryoʻl ham qurildi.

XX asr

1905-yilda „Mack Trucks“ kompaniyasi qarorgohini Bruklin shahridan Allentaunga koʻchiradi. Keyinchalik shaharda kompaniyaning 8 ta zavodi qurilgan. XX asr boshlaridan koʻplab suriyaliklar xristianlar shaharga koʻchib kela boshlaydi. 2015-yilgi maʼlumotlarga koʻra, 5200 ga yaqin aholi asli suriyaliklar hisoblanishadi. XX asrda shahar aholisining katta qismi nemis tilida soʻzlashgan.

Geografiyasi

Tunda shahar binolarining koʻrinishi

Shahar manzarasi va aholi punktlari

Shaharning sharqida „The Wards“ binosi joylashgan bo'lib, XIX asr oxirida sanoatlashtirish paytida barpo etilgan. „West End“ savdo tarmoqlari 15-ko'chada joylashgan. Shahar markazidagi eng baland bino — „PPL Tower“ hisoblanib, balandligi 98 metrni tashkil etadi. Shuningdek, shaharda 8500 o'rinli yopiq arena binosi ham mavjud bo'lib, mahalliy hokkey klubiga tegishli. 2015-yilda „Americus Hotel“ va „Marriott hotel“ kabi mehmonxonalar o'z faoliyatini boshlagan.

Togʻlari

Shaharda bir necha tog' tizmalari mavjud. Ularning o'rtacha balandligi 1000 metrdan 2000 metrgachani tashkil qiladi. Lehig vodiysi hamda Norgempton okruglarini janubiy tog'lar ajratib turadi.

Iqlimi

„Köppen“ ma'lumotlariga ko'ra, shahar iqlimi kontinental iqlimiga xos. Yanvar oyining o'rtacha harorati, -1,1 °C ni tashkil etadi. Eng past harorat 1994-yil 21-yanvarda (−26 °C) daraja bilan qayd etilgan. Iyul oyining o'rtacha harorati, 24,2 °C. Eng yuqori harorat 41 °C daraja bilan 1966-yil 3-iyulda qayd etilgan.

Aholisi

Aholi o‘sish tarixi
Yil	Aholi		%±
1790	486		—
1800	573		179%
1810	710		239%
1820	1 132		594%
1830	1 757		552%
1840	2 493		419%
1850	3 703		485%
1860	8 025		1 167%
1870	13 884		730%
1880	18 063		301%
1890	25 288		400%
1900	35 416		401%
1910	51 913		466%
1920	73 502		416%
1930	92 563		259%
1940	96 904		47%
1950	106 756		102%
1960	108 347		15%
1970	109 871		14%
1980	103 758		−56%
1990	105 090		13%
2000	106 632		15%
2010	118 032		107%
2020	125 845		66%
U.S. Decennial Census

2020-yilgi AQSh aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, Allentaunda 125 845 kishi istiqomat qiladi. Ulardan 54,2 foizi ispan, 32 foizi ispan boʻlmagan oq tanli aholi, 10,4 foizi esa mahalliy qora tanli aholi hisoblanadi.

18 yoshgacha boʻlgan aholi 24,8% ni, 18 yoshdan 24 yoshgacha boʻlgan aholi 11,2% ni, 25 yoshdan 44 yoshgacha boʻlgan aholi 29,8% ni, 45 yoshdan 64 yoshgacha aholi 19,1% ni hamda 64 va undan yoshi kattalar 15,1%ni tashkil qiladi. Erkaklarning oʻrtacha daromadi 30,426 dollarni, ayollarniki esa 23,882 dollarni tashkil qilgan. 2010-yil fevral holatiga koʻra, aholining 10 foizi ishsiz hisoblanadi.

Taʼlim tizimi

Shaharda yuqori sinf oʻquvchilari uchun moʻljallangan 2 ta davlat maktabi mavjud.

Media

Televideniya

Allentaun Filadelfia media bozorining bir qismi hisoblanadi hamda u mamlakatdagi toʻrtinchi eng katta televizor bozoridir. Allentaunda Filadelfiyagi yirik tarmoqlardan 3 tasini joylashgan :KYW-TV kanal 3(CBS), WCAU kanal 10(NBC),WPVI kanal 6(ABC) va WTXF kanal 29(FOX)lardi.

Gazeta va jurnallar

Allentaunda ikkita kundalik jurnal bor. Ular „Tonggi chorlov“ va „Vaqt ifodasi“ jurnallaridir.