Al-Xiloniy masjidi
| Masjid | |
 | |
| Masjid gumbazi va minorasi | |
| Mamlakat |  Iroq
|
| Shahar | Bagʻdod |
| Koordinatalar | 33°20′01″N 44°24′19″E / 33.3335°N 44.4052°E |
| Yoʻnalishi | Shia |
| Gumbazlar soni | 1 |
| Gumbazlar soni | 1 |
| Minoralar soni | 1 |
| Minoralar soni | 1 |
| Holati | aktiv |
Al-Xiloniy masjidi (arabcha: جامع الخلاني) Iroqning Bagʻdod shahrida joylashgan tarixiy shia masjididir. Al-Jumhuriya koʻchasi yoʻnalishi tomon borganda, masjid ichida joylashgan eski ziyoratgoh bor, u yerda oʻrnatilgan qabr kimga tegishliligi turli bahslarga sabab boʻlgan.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Masjid bir paytlar Xiloniy qabristonida joylashgan edi. Hozirgi vaqtda u yerda qabriston mavjud emas. Masjidning qurilgan sanasi nomaʼlum, ammo masjid haqidagi eng qadimgi yozuv 1726-yilda Mustafo bin Kamoliddin as-Sodiq al-Damashqiy tomonidan Bagʻdodga qilingan sayohat kundaligi qaydlarida yozilgan[1].
Zamonaviy tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Birinchi jahon urushidan soʻng bu yerda taʼziya yigʻilishlari boʻlib oʻtgan, unda voiz inglizlarning Iroqni bosib olgani haqida gapirgan, namozxonlarning oʻsha paytda bosqinchi kuchlarga qarshi ommaviy yurish qilinishi sabab masjidni tark etishgan[2].
2013-yilda masjid voizi Solih al-Haydariy hukumat oʻz manfaatlari yoʻlida qoʻzgʻatayotgan mazhabchilikka qarshi norozilik sifatida sunniy musulmonlarini ham, shia musulmonlarini ham taklif etilgan vaʼz oʻqigan. Shuningdek, u xorijiy partiyalar va yaqin davlatlarni mamlakatda fitna qoʻzgʻatishga harakat qilishda ayblagan[3]. Al-Haydariy faoliyati tufayli masjid milliy birlik timsoliga aylangan, unga har kuni Iroq ichida va tashqarisida yashovchilardan koʻpchilik tashrif buyurgan[2].
Tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Masjid al-Jumhuriya koʻchasida joylashgan. Uning bitta katta gumbazi va bitta minorasi hamda katta hovlisi bor. Ziyoratgoh masjidning bir burchagida joylashgan. Masjid tarkibida kutubxona ham mavjud boʻlib, u yerda koʻplab qimmatbaho kitoblarni topish mumkin[4].
Ziyoratgoh
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ziyoratgoh masjid burchagida joylashgan boʻlib, u yerda qabr bor. Qabr metall zarih bilan qoplangan. Ziyoratgoh ichida kim dafn etilganligi haqida turli bahs-munozaralar mavjud.Umumiy qabul qilingan eʼtiqod shialarning daʼvosi boʻlib, qabr 12-imomning toʻrt noibidan ikkinchisi Abu Jaʼfar Muhammad ibn Usmonga tegishlidir[5]. Demak, qabr shialar tomonidan katta eʼtibor qozongan va ular uchun juda muhim joy hisoblangan, masjid boshqaruvi shialar tomonidan amalga oshirilgan[6]. Biroq, sunniylar dafn etilgan shaxs hadis roviyi Gʻulom al-Xallol ekanligini daʼvo qiladilar, uning asl ismi Abu Bakr Abdulaziz ibn Jaʼfar boʻlib, taxallusini hanbaliy faqihi Abu Bakr al-Xallol bilan aloqasi tufayli olgan[7].
Zamonaviy tarixchi Imad Abdulsalom Rauf masjidda Gʻulom al-Xallol qabri bor, deb hisoblaydi va bu haqda oʻzining Landmarks of Baghdad in the Late Centuries (Soʻnggi asrlarda Bagʻdodning diqqatga sazovor joylari) kitobida taʼkidlab oʻtgan[8]. Avvalroq tarixchilar Mustafo Javod va Ahmad Soussa oʻzlarining Bagʻdod xaritasi boʻyicha batafsil qoʻllanmada Bagʻdodning oʻtmishi va hozirgi rejalarini batafsil bayon qilib, qabr hanbaliy huquqshunos oliminiki ekanligini aytishgan edi[9].
Hodisalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Al-Xiloniy masjidi 2007-yilda xudkushlik hujumiga uchragan, portlash oqibatida 78 kishi halok boʻlgan va 218 kishi yaralangan. Hujum portlovchi moddalar bilan toʻla yuk mashinasi masjid devoriga borib urilganidan keyin boʻlgan. Uning imomi Solih Muhammad al-Haydariyning soʻzlariga koʻra, portlash namozxonlar masjidni tark etayotgan vaqtda sodir boʻlgan. Portlash oqibatida masjid gumbazi va kutubxona devorlaridan biri shikastlangan[10].
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ كشط الصدا وغسل الران في زيارة العراق وما والاها من البلدان. p.57
- ↑ 2,0 2,1 „جامع الخلاني.. مكتبته دليل على عمق الحضارة والثقافة الاسلامية“ (ar). مجلة الشبكة العراقية,IMN Magazine (2021-yil 30-mart). Qaraldi: 2023-yil 27-iyun.
- ↑ https://web.archive.org/web/20171206153103/http://www.almirbad.com/news/view.aspx?cdate=19072013&id=31a8601f-5b17-469b-9866-c96ba8b1e350
- ↑ „مراقد النور : الخلّاني.. مسجد ومزار يزين قلب بغداد“ (2016-yil 24-noyabr). 2016-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 27-iyun.
- ↑ „مسجد «الخلاني».. شاهد على تاريخ بغداد“. المرجع. 2022-yil 26-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 12-noyabr.
- ↑ „مسجد «الخلاني».. شاهد على تاريخ بغداد“. المرجع. 2022-yil 26-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 12-noyabr.
- ↑ „مسجد «الخلاني».. شاهد على تاريخ بغداد“. المرجع. 2022-yil 26-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 12-noyabr.
- ↑ Rauf, Imad Abd al-Salam. Landmarks of Baghdad in the Late Centuries (Arabic) — 32-bet.
- ↑ Ahmad Soussa, and Mustafa Jawad. Detailed Guide to the Map of Baghdad detailing the plans of Baghdad, Past and Present (Arabic) — 208-bet.
- ↑ „مسجد «الخلاني».. شاهد على تاريخ بغداد“. المرجع. 2022-yil 26-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 12-noyabr.