Aeroflot U-45 reysi halokati
 Avariyaga uchragan samolyotga oʻxshash Ilyushin Il-18 | |
| Hodisa | |
|---|---|
| Sana | 6-fevral, 1970-yil |
| Xulosa | Uchuvchi va ATC xatosi |
| Joylashgan joy | Samarqand xalqaro aeroporti dan 32 km shimoli-sharqda |
| Turi | Ilyushin Il-18 |
| Operator | Aeroflot |
| Roʻyxatdan oʻtish | CCCP-75798 |
| Parvoz kelib chiqishi | Toshkent xalqaro aeroporti |
| Manzil | Samarqand xalqaro aeroporti |
| Yoʻlovchilar | 98 |
| Ekipaj | 8 |
| Oʻlim holatlari | 92 |
| Jarohatlar | 14 |
| Omon qolganlar | 14 |
Aeroflotning U-45 reysi — 1970-yil 6-fevral, juma kuni mahalliy reys bilan Toshkentdan uchgan va Samarqandga yaqinlashayotganda halokatga uchragan Ilyushin Il-18 samolyotining yoʻlovchi reysi boʻlib, bortdagi 106 kishidan 92 nafari halok boʻlgan. Tekshiruv natijalariga koʻra, samolyot Samarqand xalqaro aeroportiga yaqinlashayotganda minimal toʻsiqlardan oʻtish balandligidan (MOCA) pastroq darajada uchgani samalyot halokatiga sabab boʻlgan.
Baxtsiz hodisa
[tahrir | manbasini tahrirlash]U-45 reysi Toshkentdan Samarqandga rejalashtirilgan mahalliy ichki reys edi. Moskva vaqti bilan soat 14:11 da „Ilyushin Il-18“ Toshkent xalqaro aeroportidan joʻnab ketdi va instrumental meteorologik sharoitda (IMC) 5100 metr kreyser balandligiga koʻtarildi. Soat 14:33:47 da havo harakatini boshqarish boʻlimi (HHM) U-45 reysi bilan bogʻlanib, 2700 metrga tushishga ruxsat berdi va Samarqand aeroportiga 93 kilometr masofada joylashganligini maʼlum qildi. Soat 14:35:45 da nazoratchi ekipajga 27-uchish-qoʻnish yoʻlagiga yaqinlashishlarini aytdi, ammo keyin 14:36:22 da shamol yoʻnalishi oʻzgarganligi sababli 09 uchish-qoʻnish yoʻlagidan foydalanishga qaror qilindi va 14:38:26 da. ATC aeroportgacha boʻlgan masofani 53 kilometrda maʼlum qildi[1][2][3].
Aeroport yaqinida U-45 reysi chastotalarni almashtirib, Samarqand aeroportining yaqinlashish dispetcheri bilan bogʻlanib, soat 14:39:13 da samolyot aeroportdan 48 kilometr uzoqlikda ekanligi maʼlum qilindi va 2400 metrga tushishga ruxsat berildi. Keyin yaqinlashish boshqaruvchisi oʻzining radar ekranini notoʻgʻri oʻqib aloqaga chiqdi va parvoz aeraportdan 31 km uzoqlikda ekanligini maʼlum qildi, aslida esa 42-44 km uzoqlikda edi. Bu samolyotning togʻ tizmasini kesib oʻtishdan oldin juda erta tushishiga olib keldi. Nazoratchi parvozni 09-qoʻnish-qoʻnish yoʻlagiga qoʻnishga ruxsat berdi va 14:40:09 da ekipaj ruxsatnomani qabul qildi. Bu U-45 reysidan soʻnggi aloqa uzatishi amalga oshirilgan edi. Soat 14:42:00 da 1500 metr balandlikda va aeroportdan 32 kilometr shimoli-sharqda Il-18 380 tezlikda km/soat sekundiga yetti metr tezlikda pasayishda togʻ yonbagʻriga qulab tushdi. Dastlabki zarbadan keyin samolyot besh qismga boʻlinib ketgan edi. Ikkinchi uchuvchi va 13 yoʻlovchi tan jarohatlari bilan tirik qolgan, qolgan 7 ekipaj aʼzosi va 85 yoʻlovchi halok boʻlganligi maʼlum qilingan[1][2][3].
Samolyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ishtirok etgan samolyot Ilyushin Il-18B, seriya raqami 182004303 va Aeroflotda SSSR-75798 sifatida roʻyxatdan oʻtgan. Samolyotning qurilishi 1962-yil 29-yanvarda yakunlandi va halokatga qadar u jami 12 885 parvoz soatini va 4 968 parvoz va qoʻnish tsiklini amalga oshirdi[1][2][3].
Tekshiruv
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tergovchilar avariyaning asosiy sababi yaqinlashuv boshqaruvchilarining radar displeyini notoʻgʻri talqin qilgani, xususan, u displey qanday oʻlchov sozlamalari oʻrnatilganligini tushunmaganligini aniqlashdi. Bundan tashqari, yuqori muhit yorugʻligi sharoitida ekran qorongʻi oʻlchamga ega ekanligi taʼkidlangan[1][2]. Bundan tashqari, bir qator taʼsir qiluvchi omillar aniqlandi. Samarqand xalqaro aeroportida ATM xodimlarini tashkil etish va tayyorlash darajasi talab darajasida emasligi aniqlandi. Il-18 radar bilan jihozlangan boʻlsa-da, uning samaradorligi ob-havo sharoiti tufayli sezilarli darajada yomonlashdi, shuning uchun ekipaj ATC maʼlumotlariga tayanishga majbur boʻldi. 14:39:13 da ekipajga samolyot aeroportdan 48 kilometr uzoqlikda ekanligi haqida maʼlumot berildi, keyin 37 soniyadan soʻng boshqaruvchi ular 31 km tashqarida ekanligini aytdi. Samolyot 17 ni qamrab olishi uchun km ni 37 soniyada bosib oʻtish, taxminan 1600 tezlik km/soat kerak boʻlardi, bu Il-18 uchun imkonsiz edi. Afsuski, ekipaj bu muhim maslahatni oʻtkazib yubordi va togʻga tushishni davom ettirdi[1].
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Aeroflot avariyalari va hodisalari
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „Ilyushin Il-18V crash of Uzbek UGA near Samarkand“ (ru). airdisaster.ru. Qaraldi: 2018-yil 11-iyun.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 „Accident description 6 February 1970“. aviation-safety.net. Qaraldi: 2018-yil 11-iyun.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 „Accident description February 06, 1970“. planecrashinfo.com. Qaraldi: 2018-yil 23-iyun.