Abram Efros
| Abram Markovich Efros | |
|---|---|
| Tavalludi |
3-may 1888-yil Moskva |
| Vafoti |
19-noyabr 1954-yil Moskva |
| Fuqaroligi |
 SSSR |
| Sohasi | muzeyshunos |
| Ish joylari | Oʻrta Osiyo universiteti |
| Taʼlimi | Moskva davlat universiteti |
Abram Markovich Efros (1888-yil 3-may, Moskva — 1954-yil 19-noyabr, Moskva) — rus va sovet sanʼatshunosi, tarjimon, teatrshunos, adabiyotshunos[1].
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Abram Efros Moskva mexanik muhandisi Markus (Mordux) Abramovich Efrosning oʻgʻli[2], 1881-yilda Imperator Moskva texnik maktabini tamomlagan. Oilasi Dinaburgdan kelgan va Moskvada Dolgorukovskaya koʻchasidagi Afremovning uyida yashagan. Otasining katta akalari Yefim Abramovich Efros va Zalman Abramovich Efroslar birinchi gildiyaning Moskva savdogarlari, yirik sanoatchilar va uy egalari ed. Boshqa ukasi Tevel Abramovich Efros Sankt-Peterburgda bankir edi.
Lazarev nomidagi Sharq tillari institutining gimnaziya sinflarini tamomlagan, 1907-yildan Moskva universitetining yuridik fakultetida tahsil olgan. Talabalik davrida u ibroniy tilidan tarjimasi „Sulaymon qoʻshigʻi“ ni nashr etdi. 1911-yilda Moskva universitetini tugatgandan soʻng, u muntazam ravishda „Rossiya Vedomosti“ gazetasida sanʼatshunos va esseist sifatida ishlay boshladi (1912—1917-yillarda u Rossiy taxallusi bilan yozgan). U Moskva shahar Dumasiga saylangan, u yerda Moskvani tashqi obodonlashtirish komissiyasining raisi boʻlgan. 1914—1917-yillarda faol armiya safida xizmat qilgan. 1917-yildan badiiy qadriyatlarni muhofaza qilish boʻyicha jamoat va davlat organlarining aʼzosi, shu jumladan 1918—1927-yillarda Xalq komissarligining muzeylar va sanʼat yodgorliklari va qadimiy buyumlarni muhofaza qilish kollegiyasi (boʻlimi) yetakchi xodimlaridan biri boʻlgan. Davlat muzey siyosatining asosiy yoʻnalishlarini belgilashda ishtirok etdi, Davlat muzey fondini shakllantirish va uni taqsimlashga hissa qoʻshdi. 1917-yil 25-iyunda Sotsialistik inqilobiy partiya roʻyxatida yana bir bor Moskva shahar dumasi deputati etib saylandi[3].
1920-yilda u Vitebsk rassomi Mark Shagallni Moskva yahudiy teatrida ishlashga jalb qildi. Bu davrda u Davlat Tretyakov galereyasi hay’at aʼzosi, yangi va zamonaviy sanʼat boʻlimi boshligʻi, bir vaqtning oʻzida 1924—1929-yillarda fransuz rassomligi boʻlimi kuratori, 1928-yildan Tasviriy sanʼat muzeyi direktorining ilmiy ishlar boʻyicha oʻrinbosari va boshligʻi boʻlgan. U qator badiiy koʻrgazmalar (Oktyabr inqilobining 10 yilligiga, fransuz sanʼatining soʻnggi namunalari, bolalar rasmlari koʻrgazmasi va boshqalar) tashkilotchilaridan biri boʻlgan.
U muzeylardagi ishni ilmiy va pedagogik faoliyat bilan birlashtirdi: 1919—1920-yillarda u ikkita davlat bepul sanʼat ustaxonasida dars berdi, Narkompros kurslarida (1919—1920, 1940—1941) muzeyshunoslik va rus sanʼati boʻyicha maʼruzalar oʻqidi va seminarlar oʻtkazdi, sanʼatdan dars berdi. Moskva davlat universitetida tarix (1940—1941), 1942—1943 yillarda Toshkentdagi Oʻrta Osiyo universitetining sanʼat tarixi fakultetida muzeyshunoslik boʻyicha seminarga rahbarlik qilgan.
1921-yil oxirida u Anna Axmatovani taklif qilishni rejalashtirgan „Lirik doira“ klubini tashkil qildi. Shoira bilan 1922-yil 14-dekabrda shaxsan uchragan[4].
1950—1954-yillarda A. N. Ostrovskiy nomidagi Toshkent sanʼat institutisanʼat tarixi kafedrasi professori boʻlgan.
Abram Efros 1954-yilda vafot etgan.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Толмачев М. В. А. Эфрос — художественный критик // Эфрос А. М. Мастера разных эпох. — M., 1979.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „ЭФРОС АБРАМ МАРКОВИЧ“. www.old.bigenc.ru. Qaraldi: 30-noyabr 2023-yil.
- ↑ Adresnaya i spravochnaya kniga „Vsya Moskva“ na 1897 god
- ↑ Moskovskaya Gorodskaya Duma posle oktyabrya // Krasniy arxiv. T. 2 (27), 1928. – S. 58—109.
- ↑ Тименчик 2020.