Óscar Carmona

Óscar Carmona
	; Carmona 1942-yilda
Portugaliya Prezidenti
	Mansab davri; 1926-yil 29-noyabr – 1951-yil 18-aprel
Bosh vazir	Óscar Carmona; José Vicente de Freitas; Artur Ivens Ferraz; Domingos Oliveira; António de Oliveira Salazar
Oʻtmishdoshi	Manuel Gomes da Costa
Vorisi	Francisco Craveiro Lopes
Vazir portfellari
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi	António Óscar de Fragoso Carmona; 24-noyabr 1869-yil; Lissabon, Portugaliya
Vafoti	18-aprel 1951-yil ; (81 yoshda) ; Lissabon, Portugaliya
Siyosiy partiyasi	Milliy Ittifoq (1932-1951)
Turmush oʻrtogʻi	Maria do Carmo da Silva
Bolalari	3
Alma mater	Harbiy akademiya
Mukofotlari	Order of Christ; Order of Aviz; Order of St. James of the Sword

António Óscar de Fragoso Carmona ComC GCA ComSE; (portugalcha talaffuzi: [ɐ̃ˈtɔniu ˈɔʃkaɾ fɾɐˈɣozu kaɾˈmonɐ]; 1869-yil 24-noyabr – 1951-yil 18-aprel) – portugal armiyasi ofitseri va siyosatchisi. 1926-yildan 1928-yilgacha Portugaliya bosh vaziri va 1926-yildan to vafotiga qadar (1951) Portugaliyaning 11-prezidenti lavozimida faoliyat olib borgan. Shuningdek, 1923-yil oxiri, 1926-yillar oraligʻida urush vaziri, 1926-yildan tashqi ishlar vaziri sifatida ish yuritgan.

Siyosiy kelib chiqishi

Carmona respublikachi va mason edi va 1910-yil 5-oktyabrda Portugaliya Birinchi Respublikasining eʼlon qilinishining tarafdorlaridan edi. Biroq, u hech qachon demokratik boshqaruv shakliga xayrixoh boʻlmagan va keyinchalik Antonio Ferroga bergan intervyusida tan olganidek, birinchi marta 1933-yilgi konstitutsiyaviy referendumda ovoz bergan. 1923-yil Birinchi Respublika davrida Antonio Ginestal Machado qoʻlida qisqa muddat urush vaziri boʻlib ishlagan. Mashhur marshal Gomes da Costadan farqli oʻlaroq, Carmona Birinchi jahon urushida unchalik faoliyat koʻrsatmagan.

Prezidentlik faoliyati

Carmona 1926-yil 28-mayda boʻlgan Birinchi Respublika davlat toʻntarishida juda faol ishtirok etdi. Kengashning birinchi prezidenti, komendant Jose Mendes Cabeçadas, iyun oyida soʻnggi respublika prezidenti Bernardino Machado tomonidan qoʻllab-quvvatlangan demokratik xayrixoh Manuel de Oliveira Gomes da Costa oʻrnini egalladi. 3-iyundan 6-iyulgacha tashqi ishlar vaziri boʻlgan Carmona harbiy rejimning eng konservativ va avtoritar qanoti rahbari boʻlgan, anchagina oʻzini tuta biladigan Gomes da Costaga javobgarlikni yukladi. 9-iyulda u general João José Sinel de Cordes bilan birgalikda toʻntarishga rahbarlik qildi, oʻzini prezident deb atadi va darhol diktatorlik vakolatlarini oʻz zimmasiga oldi. U 1928-yilda yagona nomzod sifatida rasman prezidentlikka saylandi.

1928-yilda Carmona Antonio de Oliveira Salazarni moliya vaziri etib tayinladi. Salazarning xarizmasi va fazilatlaridan hayratda qolgan Carmona 1932-yilda uni Bosh vazir lavozimiga tayinladi va hukumat nazoratini asosan unga topshirdi.

1933-yilda yangi konstitutsiya rasmiy ravishda " Estado Novo " ni oʻrnatdi. Qogʻozdagi yangi hujjat Carmonaning 1928-yildan beri amalga oshirgan diktatorlik vakolatlarini kodlashtirgandi. Biroq amalda kunlik boshqaruv ishlarining katta qismini Salazarga topshirdi. Barcha amaliy maqsadlar uchun Carmonaning endi shunchaki nomigina boshqaruvchi edi. Salazar esa haqiqiy kuchga ega boʻldi. Qogʻozda prezidentning Salazarni ishdan boʻshatish vakolati uning kuchini tekshirishning yagona usuli edi. Biroq, Carmona Salazarni boʻsh qoʻydi. 1935- va 1942-yillarda muxolifatsiz yana yetti yillik muddatga saylandi. 1935-yilda u oʻzining masonlik oʻtmishi tufayli Portugaliyada masonlikni taqiqlovchi qonunga oʻzining roziligisiz imzo chekdi.

Ikkinchi jahon urushidan keyin demokratik muxolifatga saylovlarda qatnashishga ruxsat berilgan boʻlsa-da, Carmona ularga nisbatan doʻstona munosabatda boʻlmagan. Muxolifat saylovni tashkil qilishga koʻproq vaqt berish uchun uni kechiktirishni talab qilganida, Carmona ularni rad etdi.

Biroq, Carmona 1947-yilda Salazarni hokimiyatdan agʻdarish uchun general José Marques Godinho boshchiligidagi muvaffaqiyatsiz harbiy qoʻzgʻolonni Respublika Prezidenti sifatida qolishi sharti bilan qoʻllab-quvvatlagani haqida mish-mishlar keng tarqaldi. Bu mish-mishlarga barham berish uchun Carmona nihoyat marshal unvonini qabul qildi.

1949-yilda 79 yoshli Carmona yana, toʻrtinchi marotaba prezident boʻlishga harakat qildi. Birinchi marta u general José Norton de Matosga raqib boʻldi. Biroq, tez orada Salazar Matosga davlat yuritishga imkon bermasligi maʼlum boʻldi. Taʼqiblar shu qadar kuchaydiki, Matos 12-fevral kuni poygadan chiqib ketdi va joyini Carmonaga yana bir muddatga topshirdi.

Carmona ikki yildan soʻng, 1951-yilda, 24 yillik respublika prezidenti sifatida vafot etdi. U Lissabondagi Milliy Panteondagi Santa Engrasiya cherkoviga dafn etilgan.

Shaxsiy hayoti

U Mariya Ines Côrte-Real de Melo Fragoso^[1] va Felgueiras shahridan boʻlgan Portugaliya dengiz floti ofitseri, Braziliyada joylashgan, Portugaliya harbiy attashesining Braziliyadagi qism xizmatchisi Alvaro Rosario Teixeira Carmona oilasida dunyoga kelgan. 1914-yil yanvar oyida Carmona Germano da Silva va rafiqasi Engrácia de Jesusning qizi Maria do Carmo Ferreira da Silva (Chaves, 1878-yil 28 sentyabr – 1956-yil 13-mart) bilan turmush qurdi. Bu nikoh bilan u uch farzandini qonuniylashtirdi.

U Lissabonning sobiq meri Carmona Rodrigesning (2004-2007) amakisi edi. Shuningdek, Braziliya prezidenti Augusto Tasso Fragosoning amakivachchasi ham edi^[2].

1967—1968-yillarda uning shaxsiy kutubxonasi Avstraliya Milliy kutubxonasi tomonidan sotib olingan^[3].

Mukofotlari

Aviz ordeni qoʻmondoni, Portugaliya (1919-yil 15-fevral)^[4]
Avliyo Jeyms Qilich ordeni qoʻmondoni, Portugaliya (1919-yil 28-fevral)^[4]
Masih ordeni qoʻmondoni, Portugaliya (1919-yil 28-iyun)^[4]
Aviz ordeni katta xochi, Portugaliya (1925-yil 5-oktyabr)^[4]
Portugaliya faxriy ordenlarining buyuk ustasi, Portugaliya (1926-yil 29-noyabr)
Avliyolar Moris va Lazar ordenining Buyuk xochi, Italiya (1930-yil 25-aprel)^[4]
Boʻyinturuq va oʻqlar imperatorlik ordenining katta yoqasi, Ispaniya (1939)

Nashrlar

Carmona 1913-yilda Otliqlar maktabi uchun qoidalar kitobini yozgan.

Merosi

Angolaning Uíge shahri uning sharafiga Carmona deb atalar edi^[5]. Shahar 1975-yilda Portugaliyaning xorijdagi Angola viloyati mustaqil boʻlgunga qadar shunday nomlanardi. Carmona 1972-yilgi Angola eskudo banknotasida ham tasvirlangan^[6].

Manbalar

↑ „Óscar Carmona - Biografia“. museu.presidencia.pt. Qaraldi: 2022-yil 20-may.
↑ Augusto Tasso Fragoso
↑ Carmona Collection National Library of Australia
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 „Cidadãos Nacionais Agraciados com Ordens“. Página Oficial das Ordens Honoríficas Portuguesas. Qaraldi: 2017-yil 28-yanvar.
↑ Angola-Carmona (Viagem ao Passado)-Kandando Angola YouTubeda, a film of Carmona, Portuguese Angola (before 1975)
↑ Angola – Banco de Angola 24.11.1972 „Marechal Carmona“ Issue Bank Note Museum

Havolalar

Newspaper clippings about Óscar Carmona in the 20th Century Press Archives of the ZBW

Oldindan Shvetsiya Qiroli Gustaf V	Hozirgacha eng keksa davlat rahbari 1950-yil 29-oktyabr – 1951-yil 18-aprel	Tomonidan oʻtkazildi Finlandiya Prezidenti Juho Kusti Paasikivi

Siyosiy idoralar
Oʻtmishdoshi: Manuel Gomes da Costa	Portugaliya Bosh vaziri 1926–1928	Vorisi: José Vicente de Freitas
Oʻtmishdoshi: Gomes da Costa	Portugaliya Prezidenti 1926–1951	Vorisi: António de Oliveira Salazar (interim)

António Óscar Fragoso Carmonaning ajdodlari

16. António José Machado Carmona

8. Henrique Luís Machado Carmona

17. (noma'lum ona)

4. Leonel Joaquim Machado de Azevedo Carmona

18. Manuel José Pereira

9. Maria Madalena Pereira do Amaral

19. Ana Maria do Amaral e Azevedo

2. Inácio Maria Machado de Morais Carmona

20.

10. José de Morais Carneiro

21.

5. Maria Emília das Lágrimas de Morais Carneiro

22.

11. Maria Joana da Fonseca

23.

1. António Óscar Fragoso Carmona

24.

12. João Joaquim de Melo Sameiro

25.

6. António Manuel de Melo Fragoso de Vila-Lobos

26.

13. Ana Joaquina de Brito Fragoso

27.

3. Maria Inês de Melo Fragoso Corte-Real

28.

14. João José de Melo Corte-Real

29.

7. Inês Henriqueta de Melo Corte-Real

30.

15. Antónia Clementina Jordão

31.

[1] „Óscar Carmona - Biografia“. museu.presidencia.pt. Qaraldi: 2022-yil 20-may.

[2] Augusto Tasso Fragoso

[3] Carmona Collection National Library of Australia

[OrdHonPor-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 „Cidadãos Nacionais Agraciados com Ordens“. Página Oficial das Ordens Honoríficas Portuguesas. Qaraldi: 2017-yil 28-yanvar.

[5] Angola-Carmona (Viagem ao Passado)-Kandando Angola YouTubeda, a film of Carmona, Portuguese Angola (before 1975)

[6] Angola – Banco de Angola 24.11.1972 „Marechal Carmona“ Issue Bank Note Museum

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]