Çarşamba shahri
 | Bu maqolada manbalar <ref></ref> teglariga olinmagan yoki umuman koʻrsatilmagan. |
 | Bu maqola oʻzbek tilining imlo qoidalariga muvofiq yozilmagan. Qarang: VP:ORFO. |
 | Bu maqola vikilashtirilishi kerak. |
Chorshanbe – Turkiyaning Qoradengiz sohilidagi Samsun viloyatining Ilçe (tuman)dagi shu nomdagi munitsipalitet (Belediye) va ayni paytda Samsunning Buyuksehir belediyesi (metropolitan munitsipalitet) tarkibiga kiradi.Büyüksehir belediyesi Samsun 1993 – yilda tashkil etilgan. 2013-yilda hududiy islohotdan buyon munitsipalitet hududi va aholisi boʻyicha tuman bilan bir xil boʻlib keldi .
Chorshanbe shahri taxminan 33 km Qora dengizdagi eng yirik port shahri Samsun. Yeşilirmak shahri boʻylab oqib oʻtadi va Chorshamba deltasi sifatida Qora dengizga quyiladi. Tumanning janubi-gʻarbiy qismida Chakmak toʻgʻoni joylashgan.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Miloddan avvalgi 4000 – yillar atrofida hozirgi Çarşamba shahrining hududi birinchi marta miloddan avvalgi 4 – asrda xett aholisi oʻrnashgan va vaqtincha ular tomonidan boshqarilgan. Miloddan avvalgi 670 – yil miloddan avvalgi IV asrda shahar mileziyaliklar hukmronligi ostiga oʻtib, Amisos (Samsun) koloniyasining bir qismiga aylanadi. 6 – dan to miloddan avvalgi 19 – asrgacha bu yerda xettlar hukmronlik qiladi. Shahar miloddan avvalgi 63 – yilda forslar tomonidan bosib olingan. Miloddan avvalgi 4 – asrda Rim imperiyasi tarkibiga kiritilgan. 11 – da 19 – asrda Çarşamba turk saljuqiylari tomonidan bosib olingan. 1185 – yilda Saljuqiy sulton oʻz imperiyasini oʻn bir oʻgʻli uchun oʻn bir hududga boʻlib beradi. Ruknettin Sulaymon Shah,Çarşamba ham joylashgan hududga ega boʻldi. Saljuqiylar imperiyasi tugagandan soʻng, Çarşamba besh shahzoda boshchiligidagi Canik turk knyazligining markaziga aylandi, ulardan Taceddinoğullari (Taceddin oʻgʻillari) Chorshamba va uning atrofidagi hududlarni boshqargan. 1428 – yilda Usmonli imperiyasi tarkibiga qoʻshildi va vaqtincha Yörgüch Posho, Xoja Ali Posho, Hazinedarogʻullari tomonidan boshqariladi. 17 – asrdan 19 – asrgacha daryoning gʻarbiy qismida xristianlar kvartal mavjud edi. Taxminan 1847 – yilda Samsun atrofidagi hudud Sivas viloyatidan ajratilib, Trabzon viloyati tarkibiga kiritildi. 1870 – yilda Çarshamba shahar (qozo) maqomiga koʻtarildi. Bu vaqtda shaharda 32 153 erkak, 9 200 uy oilasi (har bir oilaga bitta uy yoki kvartira) va 119 qishloq bor edi.
Yosh aholining katta qismi Turk ozodlik urushida qatnashdi. 1920 – yilda Topal Usmon ogʻaga (Usmon Choʻloq) togʻlardagi yunon va arman guruhlarini zararsizlantirish topshiriladi. Shahar aholisining xavfsizligi kafolatlanganidan keyin, koʻproq odamlar asta-sekin yana Çarşambaga koʻchib oʻtishni boshlashadi .
Maʼmuriyat
[tahrir | manbasini tahrirlash]Çarshamba shahri Vilayet Trabzonning Sanjak Canik (Samsun) shahrida 1923 – yilda yangi tashkil etiladi. Turkiyaning tumaniga (Ilche) aylandi va 1925 – yilda esa tuman maʼmuriyati tashkil etildi. (2012 – yil oxirigacha) tuman markazidan tashqari, toʻrtta munitsipalitet (Belediye) Agcaguney, Chinarlik, Dikbıyik va Hurriyet, shuningdek, ikkita bucakdagi 121 qishloq (Koʻy). 2013 – yilda shaharda maʼmuriy islohot otkazilib toʻrtta Belediye mahallasi birlashtiriladi va qishloqlar singari Mahallaga koʻchirildi. Tumandagi mavjud 11 ta mahalla saqlanib qolgan. Belediye va qishloqlarning obodonlashtirilishi natijasida mahallalar soni 26 tadan 136 taga koʻpaydi. Mahalla oliy mansabdor shaxs sifatida muxtor tomonidan boshqariladi.
2020 – yilning yakunida, shahardagi xonadonlaring har birida oʻrtacha 981 kishi istiqomat qilgan, hozir 143 ta mahallada, 13 957 nafar aholi eng zich joylashgan joyda (Oʻrta Mah.); yaqindan keyin Chay Mah. (12,365), Kirazlikchay Mah. (12,583) va Sarıcali Mah. (11961).
Shaxslar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Jek Nuri (Nuri Özkan) (* 1972), kabare rassomi
- Sabri Sarıogʻlu (1984 yilda tugʻilgan), futbolchi
- Ferhan Shensoy, aktyor
- Sabri Sarıogʻlu, futbolchi
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Mahalle (turk)