Hisob stavkasi

Hisob stavkasi, hisob foizi stavkasi, qayta moliyalashtirish stavkasi — markaziy banklarning tijorat banklari rezervlarini toʻldirish va ularning oʻz mijozlariga bank xizmatlari koʻrsatish uchun beradigan kreditlariga belgilaydigan foiz stavkasi; tijorat banklari Markaziy bankdan olgan kredit resurslari uchun toʻlaydigan haq. Hisob stavkasi bozor mexanizmidagi gʻoyat muhim iqtisodiy vosita, davlatning pul siyosatida qoʻllaniladigan kuchli iqtisodiy dastak. Hisob stavkasi pul bozoridagi talabga taʼsir koʻrsatishning asosiy vositasi hisoblanadi. Iqtisodiyotda oʻsishni tezlatish maqsadlarida Hisob stavkasi pasaytiriladi yoki aksincha iqtiso-dnyotda oʻsish jadallashib, tovarlarni sotish qiyinlashganda oʻsishni sekinlashtirish uchun Hisob stavkasi oshiriladi. Hisob stavkasiga pul bozoridagi talabdan tashqari kutiladigan inflyatsiya darajasi ham taʼsir koʻrsatadi. Inflyatsiyadan koʻriladigan yoʻqotish Hisob stavkasini oshirish orqali qoplanadi. Mas, meʼyordagi Hisob stavkasi 4% boʻlib, inflyatsiya 3% darajasida kutilsa, amaldagi Hisob stavkasi 7% ni tashkil etadi. Markaziy bankning Hisob stavkasi qancha yuqori boʻlsa tijorat banklari oʻzlari taqdim etadigan krsditlar uchun oladigan foizi shu qalar yuqori boʻladi. 2004-yilda Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy bankining Hisob stavkasi iyulda 20% dan 18% gacha, dekabrda 18% dan 16% gacha pasaytirildi va qayta moliyalashning yillik stavkasi 18,8% ni tashkil etdi (2003-yilda 27,1%, 2002-yilda 34,5%).

Alisher Vahobov.