1868

Ming yilliklar:	2-mingyillik
Asrlar:	18-asr 19-asr 20-asr
Oʻn yilliklar:	1840-lar 1850-lar 1860-lar 1870-lar 1880-lar
Yillar:	1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867

1868-yil — chorshanba kuni boshlanuvchi kabisa yil (taqvimni bu yerda koʻring). Bu davrda turli xalqlarda Grigoriy, musulmon, Eron, bahoiy va boshqa taqvimlar ishlatildi.

Voqealar

• 6 yanvar – Xitoyda Lay Ven`guanning Tayping armiyasi Yanchjouda hukumat qo'shinlari tomonidan mag'lubiyatga uchradi va uning o'zi asirga olinib, 10 yanvarda qatl etildi.

• 10 yanvar – Krit qo'zg'oloni munosabati bilan Usmonli imperiyasining sultoni Abdul-Aziz Kritdagi nasroniylarning ahvolini engillashtiradigan farman chiqardi: ular harbiy xizmatdan ozod qilindi, yunon tili ikkinchi rasmiy til sifatida tan olindi.

• 18 yanvar – Napoleon III Qonunchilik korpusi majlislarining ochilishida hukumatga qarshi tashviqot kuchayganini eъlon qildi.

• 1 fevral – Napoleon III Prussiyaga qarshilik ko'rsatishga qodir kuchli armiya yaratishga qaratilgan yangi harbiy qonunni qabul qildi.

• 9 fevral – Vengriyada birinchi sotsial-demokratik ishchilar tashkiloti – Umumiy ishchilar uyushmasi tashkil topdi.

• 22 fevral – Ispaniya qirolichasi Izabella II Rim papasi Piy IX dan minnatdorchilik va hurmat belgisi sifatida oltin atirgul sovg'a oldi. Sovg'a topshirish marosimi Ispaniya saroyida tantanalar bilan nishonlandi.

• 12 mart – Lesoto Britaniya protektorati deb eъlon qilindi.

• 17 mart – Nad`yavaradda bo'lib o'tgan vengr markazchilari konferentsiyasida Avstriya-Vengriyaning maъmuriy va harbiy tizimlarini Avstriya va Vengriyaga bo'lish talabi bilan Bixar bandlari qabul qilindi.

• 20 mart — Fransiya hukumati Birinchi Internatsionalning fransuz bo'limini tarqatib yubordi va uning rahbariyatini hibsga oldi.

• 30 mart – Frantsiiyada Ikkinchi imperiya rejimidan norozilikni yumshatish maqsadida ishchilar sindikat palatalari qonuniylashtirildi.

• Mart – fransuz paleontologi Lui Larte Les Ezi-de-Tayak-Sirey (Akvitaniya, Fransiya) shahri yaqinidagi Kro-Man`on g'orida zamonaviy insonning ilk vakillari bo'lgan keyinchalik aniqlangan kro-man`onlarning birinchi skeletlarini topdi.

• 2 aprel – Vengriyada “1848 yil partiyasi” tashkil topdi.

• 14 aprel – Vengriyada dehqonlar harakatining bostirilishi va "demokratik doiralar"ning tarqatib yuborilishi.

• 23 aprel – Ispaniya Bosh vaziri gertsog Ramon Narvaes vafot etdi. Luis Gonsales Bravo yangi bosh vazir bo'ldi.

• 11 may – Fransiyada matbuot to'g'risidagi qonun qabul qilindi, u oldingi tsenzurani bekor qildi, lekin hokimiyatga nisbatan "noqonuniy huquqbuzarliklar" uchun jazoni oshirdi va jazo to'g'risidagi qarorlarni hakamlar hayъatidan axloq tuzatish tribunallariga o'tkazdi.

• 15 may – Ruminiya ziyolilarining Klujda bo'lib o'tgan yig'ilishida Avstriya-Vengriya bilan uniyani rad etgan va "rumin millati, tili va dini" ga tahdid soladigan xavf haqida eъlon qilingan "pronuntsiamente" tarqatdi.

• 6 iyun – Fransiyada jamoat yig'inlarini o'tkazishga ruxsat beruvchi, biroq maъmuriyat va politsiyaga ularni taqiqlash uchun cheksiz huquq beruvchi qonun qabul qilindi.

• 24 iyun — Avstriya-Vengriyada Ruminiya pravoslav cherkovining mustaqilligini, uning tengligi va muxtoriyatini tan olgan qonun qabul qilindi.

• 25 iyun – vengr-xorvat kelishuvi tuzildi, unga ko'ra Xorvatiya, Slavoniya va Dalmatsiya bilan Vengriyaning davlat hamjamiyati eъlon qilindi. Xorvatiyaga ichki muxtoriyat berildi.

• 5 iyul – Stefan Karadja va Hadji Dimitar Dunaydan Usmonlilar imperiyasi hukmronligidan ozod qilish uchun Ruminiyadan Bolgariyaga o'tishdi.

• 8 iyul – Vishovgrad yaqinida bolgar qo'zg'olonchilarining turk qo'shinlari bilan jangi. Ertasi kuni turklar bolgar qo'zg'olonchilarining etakchilaridan biri Stefan Karadjani qo'lga olishdi.

• 14 iyul – Rossiyada nizomlar e'lon qilindi, unga ko'ra tsaranlarga (Bessarabiyaning erkin yersiz dehqonlari) keyinchalik sotib olinishi bilan yer berildi.

• 18 iyul – bolgar qo'zg'olonchilarining qoldiqlari Shipka tog'i yaqinida turklar tomonidan mag'lubiyatga uchratildi. Ularning rahbari Hadji Dimitar og'ir yaralandi.

• 10 avgust – Kadrafil cho'qqisi hududida bolgar isyonchilarining rahbari Hadji Dimitar jarohatlardan vafot etdi.

• 27 avgust – Budapeshtdagi "Federatsiya" gazetasida Ruminiya "pronunciamente" ning Avstriya-Vengriya bilan ittifoqni rad etishi bilan nashr etilgandan so'ng, hukumat manifestning nashriyotchilari va mualliflariga qarshi repressiyalarni boshladi.

• 5 sentyabr – Nemis ishchilar jamiyatlari ittifoqining uch kunlik 5-(Nyurnberg) sъezdi ochildi (rais - Avgust Bebel`). Sъezd o'z ishini bajarish jarayonida yangi dastur va Birinchi Internatsionalga qo'shilish to'g'risida qaror qabul qildi.

• 6-13 sentyabr – Bryusselda Xalqaro ishchilar uyushmasining III kongressi.

• 18 sentyabr – Kadis portida ispan floti admiral Tope kortesni tiklash talabi bilan qo'zg'olon ko'tardi. Uni marshal Fransisko Serrano va general Xuan Primaning quruqlik bo'linmalari qo'llab-quvvatladi. Beshinchi ispan inqilobi boshlandi.

• 19 sentyabr – Lekveysiodagi kurortda bo'lgan Ispaniya qirolichasi Izabella II Luis Gonsales Bravo hukumatini isteъfoga chiqardi va uning o'rniga inqilobga qarshi kurashni tashkil qilish uchun Madridga etib kelgan Xose Gutierres de la Konchani tayinladi. Xuddi shu kuni monarxistlar qo'shini Alkoley ko'prigi yaqinida marshal Serrano tomonidan mag'lubiyatga uchradi.

• 30 sentyabr – Ispaniya qirolichasi Izabella II San-Sebast`yandan Fransiyaga qochib ketdi. Shu kunning o'zida Madriddagi hokimiyat inqilobiy xunta Paskual Mados qo'liga o'tdi.

• 2 oktyabr – qirol hukumatiga sodiq ispan qo'shinlarining qoldiqlari El-Karpioda taslim bo'ldi.

• 10 oktyabr — Or`ente provintsiyasida Karlos Manuel de Sespedes boshchiligida ispanlarga qarshi qo'zg'olon ko'tarildi. Kuba mustaqilligi uchun "O'n yillik urush" boshlandi.

• 11 oktyabr – ixtirochi Tomas Alva Edison elektr ovoz yozish moslamasini ixtiro qilishda ustuvorligini tasdiqlovchi patent oldi.

• 18 oktyabr — Ispaniyada marshal Fransisko Serrano boshchiligidagi muvaqqat hukumat tuzildi.

• 25 oktyabr – Ispaniya hukumati qarori bilan umumiy saylov huquqi, vijdon, matbuot va taъlim erkinligi, uyushmalar va yig'ilishlar erkinligini joriy qildi.

• 2 noyabr – Parijda 1851 yilgi davlat to'ntarishidan keyin o'ldirilgan deputat Bodin qabri ustida Napoleon III imperiyasini qurolli ravishda ag'darish chaqiriqlari bilan ommaviy yig'ilishlar bo'lib o'tdi.

• 12 noyabr – Avstriya-Vengriya imperatori Frants Iosif I xorvat-vengr kelishuvini tasdiqladi, unga ko'ra Xorvatiya va Slavoniya bo'linmas Vengriyaning bir qismi bo'lib qoldi, biroq Vengriya parlamentiga deputatlar yuborish huquqini olishdi.

• 22 noyabr – Prussiya kantsleri Otto fon Bismark Ruminiya va Avstriya-Vengriya Transilvaniyasini birlashtirish uchun agitatsiya va boshqa faoliyatni to'xtatishni talab qilib, Ruminiyaga ul`timatum yubordi.

• 5 dekabr – Vengriyada xalq maktabi va taъlim islohoti to'g'risida qonun qabul qilindi.

• 6 dekabr – Avstriya-Vengriyada "millatlar tengligi to'g'risida"gi qonun tasdiqlandi.

• 11 dekabr – Usmonli imperiyasining sultoni Abdulaziz Gretsiyaga ul`timatum qo'yib, Krit qo'zg'olonini qo'llab-quvvatlashni to'xtatishni talab qildi. Diplomatik aloqalar uzildi, yunonlar turk mulklaridan quvib chiqarildi.

Aniq sanalar yo'q

• Yaponiyada imperator hokimiyatining tiklanishi. Bosin urushi.

• Edo shahri Tokio deb o'zgartirildi.

• Qatar-Bahrayn urushining tugashi